taha
/taga/
v_rt.
“tell”

1.
n.
schedule
Ka lalag ne taha iyan igpasabut ka pegpeuyan te lalag diyè te sabeka ne etew. Emun ke egkahi ki te taha duè daruwa ne etew ne migpeglalahey. Ka sabeka eg-uyan te lalag, ka sabeka egpeuyan te lalag. Kenè egkaayun ne eggamiten ka taha eyew egpeuyan te kasangkapan wey ke minsan nekey naa diyè te sabeka ne etew.
Taha ni Hisus ne keilangan ne egpaheyinaweey ka tagse sabeka.
What Jesus told us is need to love each other.
Tag. Ang +sabi ni Hesus na kailangang magmahalan tayo sa isat-isat.
Ceb. Ang +ingon ni Hesus nga kinahanglan nga maghigugmaay kita sa usag-usa.
Due taha te amey nu Rani ne igpatines ka seleppi din keykew.
There was a message from you father Rani that you keep his money.
Tag. May +bilin ang ama mo Rani na itago mo ang kanyang pera.
Ceb. Dunay +tugon ang imong amahan Rani nga hipusa ang iyang kuwarta.
Eng. schedule; leave message; told
Tag. sabi; bilin
Ceb. tugon; ingon
Online dict status: -
Usage level: M

2.
v.
for someone (egpanaha, migpanaha/impanaha, agent, eg><ø-paN-) to ask someone else
Ka lalag ne egpanaha iyan igpasabut ka etew ne migpeuyan te lalag diyè te sabeka ne etew. Kenè egkahamit ka egpanaha ne lalag ke iyan igpeuyan ka kasangkapan.
Egpanaha a ki Bora ke egpakaleus a ka eggendiyè engki Tetuk.
I will send+message by Bora if I will still visit to Alex.
Tag. +Magpadala lang ako ng mensahe kay Bora kung sakaling matuloy ako nila Alex.
Ceb. +Ipadala lang nako kang Bora ang mensahe kong makadayong ko ilang Alex.
Duè migpanaha ki Randy ne egpeendiyeen si Apa te Baranggay.
There was a message+brought by Randy that my father needs to go to Baranggay.
Tag. May +mensaheng+pidala kay Randy na papuntahin ang aking ama dun sa Baranggay.
Ceb. Due +nagpadala ug +mensahe kang Randy nga paadtuon ang akong papa sa Baranggay.
Egpanaha a keykew ne egpeulien ku ka hari ku diyè te Panganan.
I will ask you to inform my brother there in Panganan to go home.
Tag. +Magpadala ako ng mensahe sayo ng pauwiin mo ang kapatid na duon sa Panganan.
Ceb. +Magtugon ko nimo nga ipauli ang akong manghud nga tua sa Panganan.
Impanahaan a te anak ku ne egpabeliyen a te paan.
My child asked me to buy bread (to brought).
Tag. +Sinabihan ako ng anak ko na magpabili siya ng tinapay.
Ceb. +Gisultihan ko sa akong anak nga magpapalit siya ug paan.
(egpanahaan, egpanaha:n, impanahaan, impanaha:n/migpanahaan, migpanaha:n/pigpanahaan, pigpanaha:n, eg><an-paN-) to give a message to someone else
Ka lalag ne egpanahaan iyan igpasabut ka etew ne mig-uyan te lalag eyew egpeuma diyè te etew ne eglalahan.
Si Nerù ka egpanahaan ku eyew egpakatambung ka me atebey rin.
My message will be send by Neru so that his sister can attend gathering.
Tag. Si Nerù ang +papadalhan ko ng mensahe para makadalo ang kanyang mga kapatid na babae.
Ceb. Si Nerù ang akong +padalhan ug mensahe aron makaapil ang iyang mga igsuon nga babaye.
Impanahaan kud e si Rosalinda su eyew egpekeendini ka iney rin kaaselem.
I send a message through Rosalinda so that her mother can attend tomorrow.
Ceb. +Pinapadalhan ko na ng mensahe si Rosalinda upang makadalo ang kayang ina bukas.
Tag. Gipadalhan na nako ug mensahe si Rosalinda aron makatambong ang iyang mama ugma.
Eng. inform; send message; message, send; message through; message send by
Tag. magpadala; papadalhan; pinapadalhan
Ceb. gipadalhan; padalhan; magpadala; magtugon
Online dict status: -
Usage level: M

v.
for someone (egtetaha, migtetaha/intetaha, agent, eg><ø-rdpCV-) to make a schedule
Keilangan ne egtumanen nu ke egtetaha ka su eyew warè egkabelù keykew.
It is necessary that you give reality what you've promise so that no one will angry of you.
Tag. Kailangan na tutuparin mo ang iyong +pangako upang walang taong magalit sayo.
Ceb. Kinahanglan nga tumanon nimo ang imong +saad aron walay tawo nga masuko nimo.
Migtetaha a ki inay ne eg-uli a kuntee te sunud simana.
I promise to my mother that I will go home next week.
Tag. +Nangako ako sa aking inay na mouwi ako susunod na linggo.
Ceb. +Nagsaad ko sa akong inahan nga mouli ko karong sunod simana.
(egtetageen, location, eg><an-rdpCV-) about something
Syn. kallayag
Eng. told; inform; tell
Tag. sabihin; ipaháyag; ipabatíd; ipaalám; magbigáy-alám
Ceb. pahibalo
OCM: Non-electronic Transmission of Messages (202)
Online dict status: -
Usage level: M

v.
for someone (egtaha-taha, migtaha-taha/intaha-taha, agent, eg><ø-rdpRT-) to give advice to someone else (egtagtahaan, egtagtaha:n, migtagtahaan, migtagtaha:n/intagtahaan, intagtaha:n/pigtagtahaan, pigtagtaha:n, location, eg><an-rdpCVC-) about something (igtaha-taha, ig><ø-rdpRT-)
Egtagtahaan ta ka hari ta te egpaay-ayaren diyè te Menila.
We will give advices of our sister to take care there in Manila.
Intaha-taha ka pangulu ta kayi te Simud ne egpepamuleen ki kun te minsan nekey su duen kun egginguma ne bitil.
Our leader in Sinuda is informing us to plant any kinds of plants for there is coming lost of food.
Syn. kallayag
Eng. inform; tell; farewell instructions; instruct
Tag. sabihin; ipaháyag; ipabatíd; ipaalám; magbigáy-alám
Ceb. pahibalo
OCM: Non-electronic Transmission of Messages (202)
Online dict status: -
Usage level: M

3.
v.
for someone (egpataha, migpataha/impataha, agent, eg><ø-pA-) to inform someone else
Eggendiyà a te Basak ka egpataha te due miting te Barangay kaaselem.
I will go to sitio Basak to inform them that there will be a meeting here in Barangay.
Tag. +Pupunta ako sa Basak upang +magpaalam na may pagtitipong bukas sa Baranggay.
Ceb. +Moadto ko sa Basak aron magpahibalo nga naay panagtipon ugma sa Baranggay.
(egpataheen, impataha/migpataha/pigpataha, patient, eg><en-pA-) about something (igpataha, impataha, theme)
Keilangan ne igpataha ka lalag te Manama diyè te langun ne me etew.
It is necessary that the words of God will be announced to the people.
Tag. Kailangan na +ipahayag ang salita ng Diyos sa mga tao.
Ceb. Kinahanglan nga +isulti sa mga tawo ang pulong sa Dios didto sa mga tawo.
Eng. cause to understand; explain; inform; inform; announce
Tag. ipaháyag; ipabatíd; ipaalám
Ceb. ipahibalo; ianunsyo
Ilo.: iwaragáwag
OCM: Non-electronic Transmission of Messages (202)
Online dict status: -
Usage level: M

v.
for someone (egpeyitaha, migpeyitaha/impeyitaha, agent, egpA-) to make an information about something (igpeyitaha, impeyitaha, theme, igpA-)
Eng. information, to make an
Online dict status: -
Usage level: M

v.
for something (egkatahaan, natahaan, theme, egkA><an-) to be noticed or to know
Eng. noticed, to be; know, to
Online dict status: -
Usage level: R

adj.
(katahaan, kataha:n, kA><an-) noticeable
Eng. noticeable
DDP: Notice (3.1.2.2)
Online dict status: -
Usage level: M

n.
(taheen, -en) a schedule
Eng. schedule
Online dict status: -
Usage level: R

n.
(katahaan, kataha:n, kA><an-) understanding
Wrd.Gloss: understanding
Deisek ka katahaan ku su masalig ne Biniseyè ne lalag.
My understanding is limited because there are many Bisayan words.
Tag. Kunti lang ang aking +naintindihan dahil marami ang Bisaya na salita.
Ceb. Gamay ra ang akong +nasabtan kay daghan ang Bisaya nga pulong.
Eng. understanding
Online dict status: -
Usage level: M

v.
for someone (egpakatetaha, nakatetaha, agent, egpAkA-rdpCV-) to make an appointment
Nakatetaha a te alukuy ku ne egpalambahey key kaaselem diyè te Kabalansiyan.
I had an appointment to my friend to visit them in Kabalansiyan tomorrow.
Tag. +Nakipagsundò ako sa aking kaibigan na magkità kami sa Kabalansihan.
Ceb. +Nagsabut mi sa akong higala nga magkità mi sa Kabalansihan.
Eng. make appointment; appointment
Tag. nakipagsundò
Ceb. nagsabut
Online dict status: -
Usage level: R

v.
(kalintahaan, kalintaha:n, ka><an-liN-) to be aware
Warè kalintahaan ku te neyitabu diyè te Pahuyuren.
I am not aware about what happened there in Paguyuren.
Tag. Wala akong +alam kon ano ang nangyari sa Paguyuren.
Ceb. Wala ko +kabalo ug unsay nahitabo sa Paguyuren.
Eng. awareness; knowing; consciousness; sentience; self-awareness
Tag. alam
Ceb. kabalo
OCM: Drivers and Emotions (152)
DDP: Indifferent (3.4.1.4.5)
Online dict status: -
Usage level: R

v.
for someone (egkataheyi, natageyi, egkA><i-) to find out and to know
Ken-u te buwa egkataheyi ka peglibed te Magbebayè ta?
When we know the coming back of our God?
Tag. Kailan kaya natin +malalaman ang pagbabalik ng Panginoon?
Ceb. Kanus-a kaha nato +mabal-an ang pagbalik sa Ginoo?
Eng. know; find out; recognise
Tag. malalaman
Ceb. mabal-an
Online dict status: -
Usage level: M

v.
for someone (egpanaha, migpanaha/impanaha, agent, eg><ø-paN-) to order something (egtahaan, egtaha:n, egpanahaan, egpanaha:n)
Eng. order
Ceb. tugun
Online dict status: -
Usage level: R

4.
v.
for a person who is about to depart or die (egpanaha-taha, migpanaha-taha/impataha-taha, agent, eg><ø-paN-rdpRT-) to farewell or leave final instructions with someone else (egpanaha-taheen, egpanaha-tahe:n, impanaha-taha, migpanaha-taha/pigpanaha-taha, patient, eg><en-paN-rdpRT-) to someone (egpanaha-tahaan, egpanaha-taha:n, impanaha-tahaan, impanaha-taha:n, migpanaha-tahaan, migpanaha-taha:n/pigpanaha-tahaan, pigpanaha-taha:n, location, eg><an-paN-rdpRT-)
Eng. inform; instruct; goodbye; farewell; bid farewell; say goodbye; make will; will, make
Online dict status: -
Usage level: M

Updated by: RJH,JLM,RJH,JLM,RJH,AAA,RJH,QDL,NJK,RJH,RAA,RAA
Last updated: 05/Aug/2019

Links to texts

"egkataha" in text "Childbirth"

"nataheyi" in text "Death of a Young Man"

"nataheyi" in text "Aurelio's Marriage"

Links to health books

"egkatahaan" in healthbook "Migsistu si Wini"

"nakataha" in healthbook "Miggendiye te huspital si Mirsi ka migtibi"

"nataheyi" in healthbook "Migderalu si Junjun te malariya"

"natagtaheyi" in healthbook "Nahepu ka belad ni Binuy"

Links to songbook

"nataha" in song "Neila ku ka intuuwan ku"

"taha" in song "Malehet ne geyinawa ni Hisus"

Matigsalug Manobo Vernacular Lexicon

Links to texts

Links to health books

Links to songbook