Ka Igkarangeb ne Hari sumpul te guhuren meyitenged te daruwa ne migharian te me Israilita ne ware neimpusi diye te Hun-a ne Hari. Ka seini ne Libru nabaad te daruwa: 1/ Ka guhuren meyitenged te daruwa ne migharian puun te egliwaraanan ka igkasiyam ne siglu te ware pad neetew si Hisus taman te natalu e ka Samarya, wey nataman seini te neimpus e ka migharian diye te igkahibang ne balabahan te leg-un ne 722 te ware pad neetew si Kristu. 2/ Ka guhuren meyitenged te migharian te Huda puun te pegkatalu te migharian te Israil taman te pegkalundus wey te pegkahuhus te Hirusalim pinaahi ki Hari Nibukadnisar ne Hari te Babilunya te leg-un 586 te ware pad neetew si Kristu. Diye neimpusi ka guhuren te neyimu e ne gubirnadur si Gidalya diye te Huda diralem te pegmandu te Babilunya, wey te impaligwe e si Hari Hihuwakin ne naprisu diye te Babilunya.

Ka seini ne me karereetan, neyitabu diye te nasud te Israil puun su ware migtuman ka me Hari wey ka me keet-etawan te Huda te Manama. Ka pegkahuhus te Hirusalim wey ka pegkasakup te me keet-etawan te Huda iyan in-isip ne pinakarakel ne neyitabu te guhuren te Israil.

Si Prupita Ilisyu ka amana ne neila kayi te Igkarangeb ne Hari. Si Ilisyu ka migsubal ki prupita Ilyas.

Ka nenasulat te seini ne baseen

Ka nabaad ne peghari (1:1–17:41)

a. Ka prupita ne si Ilisyu (1:1–8:15)

b. Ka me Hari te Huda wey te Israil (8:16–17:4)

c. Ka pegkatalu te Samarya (17:5-41)

Ka peghari te Huda (18:1–25:30)

a. Ligkat ki Isikiyas peendiye te ki Husiyas (18:1–21:26)

b. Ka peghari ni Husiyas (22:1–23:30)

c. Ka katamanan ne Hari te Huda (23:31–24:20)

d. Ka pegkatalu te Hirusalim (25:1-30)

Ne migtabak si Hunadab, “Uya.”

Migkahi ni Hihu, “Emun ke iling due, egpalamanuwey ki.” Purisu intinawe e ni Hihu si Hunadab wey impeuntud din e te karwahi rin.¹⁶Ne migkahi sikandin, “Duma ka keddi eyew egkakita nu ke mamenu a kapahetpet ka eg-ikul te Magbebaye ne Manama.” Sikan naa ka migparumeey e sikandan ka egpeendiye te Samarya. ¹⁷Te pegginguma ran diye te Samarya, migpangimatayan e ni Hihu ka langun ne karumaan ni Ahab wey warad iya nasame ne minsan sabeka kandan. Natuman iya ka ingkahi te Magbebaye ne Manama pinaahi ki prupita Ilisyu. ¹⁸Ne impeumew ni Hihu ka langun ne me etew diye te Samarya wey migkahiyan, “Kene pad ne eleg ka pegsimba ni Ahab ki Baal, piru sikeddi, eg-ay-ayaran ku mule te egsimba si Baal. ¹⁹Purisu umawa niyu ka langun ne me prupita ni Baal, ka langun ne egsimba kandin wey ka langun ne me talagpanubad din. Ne ware minsan sabeka ne egkahaat su eghalad a te dakel ne halad diye ki Baal. Ne eggimatayan ku ka kene eggendini.” Kunaleg te ig-akal bes de seini ni Hihu su eyew egkeyimatayan din ka langun ne egsimba ki Baal. ²⁰Sikan naa, migsuhu si Hihu ne migkahi, “Eglibulung ki eyew te pegsimba ki Baal!” Purisu impanengneng dan en iya seini. ²¹Ne impataha ni Hihu ka langun ne etew te Israil. Ne nangendiye ka langun ne egsimba ki Baal, wey ware nasame. Ne migseled sikandin diye te timplu ni Baal wey nakapenu de iya sikandan te timplu. ²²Ne migkahiyan ni Hihu ka talagbantey te me kumbale, “Uyana niyu kayi ka langun ne kumbale te egsimba ki Baal.” Purisu, impalihawang dan e ka me kumbale wey impamehey ran e diye te me etew. ²³Ne miggendiyad e ensi Hihu duma ki Hunadab diye te timplu ni Baal wey migkahiyan din ka me etew ne egsimba diye, “Ay-ayari niyu te egpitew ne ware egpakasewug kaniyu ne egsimba te Magbebaye ne Manama, keilangan ne sikaniyu re iya se egsimba ki Baal.” ²⁴Purisu migseled e sikandan diye te timplu eyew egpanubad te egtutungen wey te duma pad ne me halad.

Ne taheed te migseled si Hihu diye te timplu eyew te pegtutung te igpanubad din, impabantayan din te walu ne pulu (80) ne me sundalu ka lihawangan te timplu wey impanpanayan din te migkahi, “Himatayi niyu sikandan langun, ne emun ke due egtuhut ne egpakapallahuy ka minsan sabeka re kandan, eggimatayan sikandin subal te egpakapallahuy.”

²⁵Te nakapenga re iya si Hihu ka migtutung te igpanubad din, ingkahiyan din e ka me talagbantey wey me upisyal rin, “Seled kew e wey himatayi niyud sikandan langun, kene niyu tuhuti ne due egpakalihawang ne minsan sabeka kandan!” Ne impangimatayan dan e ka me etew ne egsimba ki Baal pinaahi te me kampilan dan, wey indegpak dan e ka me lawa te me minatey diye te lihawangan. Ne henduen pad migseled sikandan diye te sinabeng te timplu ni Baal. ²⁶Ne impalihawang dan e ka me matulus ne sungkaleg ne diye te seled te timplu ni Baal wey insilaban dan e. ²⁷Te sika ne paahi nareetan dan ka sungkaleg ni Baal wey ka timplu ni Baal wey inggimu ran e seini ne liyuan taman kuntee.

²⁸Iling due ne paahi ka pegpeengked ni Hihu te pegsimba ki Baal diye te Israil. ²⁹Piru mig-ilingan ded ni Hihu ka mareet ne hinimuwan ni Hirubuwam ne anak ni Nibat, ne migsimba te bulawan ne baka diye te Bitil wey Dan. Sika ka egpuunan ne nakasale ka matig-Israil. ³⁰Ne ingkahiyan te Magbebaye si Hihu, “Meupiya ka inggimu nu kayi te tangkaan ku ne impangimatayan nu ka me kabuhalan ni Ahab su sika ka igkeupii ku. Puun due, eghari te Israil ka kabuhalan nu taman te igkeep-at ne kabuhalan nu.” ³¹Piru ware mig-ayad-ayad si Hihu te pegtuman te langun ne balaud te Magbebaye, ne Manama te Israil tenged su mig-ilingan din ka hinimuwan ni Hirubuwam ne iyan egpuunan ne nakasale ka me matig-Israil.

Ka pegkapatey ni Hihu

³²Te seeye ne timpu, imbunsuran e te Magbebaye ne Manama te egsalin ka kaluahan te inged te Israil. Natalu ni Hari Hasail ne Hari te Sirya ka langun ne inged ne sakup te Israil ³³ne diye dapit te igsile te Weyig ne Hurdan. Lagkes ka langun ne tane te kabuhalan ni Gad, ni Rubin, wey ka diye dapit te igsile te tane te kabuhalan ni Manasis, puun te Aruwir ne marani te weyig ne Arnun taman te inged ne Gilyad wey Basan.

³⁴Ne ka langun ne neyitabu te peghari ni Hihu wey te karesen din, nasulat diye te Sulatanan te me Guhuren te me Hari te Israil. ³⁵Ne migpatey si Hihu ne diye ilebeng te Samarya, wey si Huwakas ne anak din ka neyimu ne Hari subal kandin. ³⁶Migginguma te daruwa ne pulu wey walu (28) ne leg-un ka peghari ni Hihu diye te Israil.

Si Ataliya ne rayna te Huda

(2 Kru 22:10‑23:15)

11¹Te pegkanengneng te iney ni Ahasiyas ne si Ataliya te napatey e ka anak din, inggule din e ka langun ne pamilya te Hari. ²Piru intakew mule ni Hihusaba ne malitan ne anak ni Hari Huram, si Huwas ne anak ni Ahasiyas, puun te duma pad ne anak te Hari ne egpangimatayan. Ne inggeles e ni Hihusaba si Huwas diye te sinabeng te timplu duma te suluhuanen ne talagtanggu kandin, purisu ware sikandin nakalagkes ni Ataliya te eggimatey. Atebey ni Ahasiyas si Hihusaba. ³Ne inggeles dan si Huwas taman te hen-em ne leg-un diye te timplu te Manama, taheed te si Ataliya ka migmandu isip rayna te intiru ne Huda.

⁴Te igkapitu ne leg-un te peggeles ki Huwas, impeumew ni Hihuyada ne Labew ne Talagpanubad ka me talagbantey te Hari wey ka me talagbantey te palasyu ne egpeendiyeen te timplu te Magbebaye. Ne impanengneng din sikandan te planu rin wey impasaad, nataman impakita rin e si Huwas ne anak te Hari. ⁵Ne ingkahiyan e sikandan ni Hihuyada, “Seini naa himuwa niyu: ka sabeka te tatelu ne punduk ne egbantey te Aldew te Peggimeley, ka egbantey te palasyu, ⁶ka igkarangeb ne punduk ka egbantey te gumawan te Sur, wey ka igkatelu ne punduk ka egbantey diye te gumawan te palasyu eyew egbulig te seeye se duma ne migbantey dutu. ⁷Ne ka daruwa pad man-e ne punduk te me talagbantey ne ware himu te Aldew te Peggimeley, iyan egbantey diye te timplu te Magbebaye ⁸eyew te pegbantey te Hari minsan hendei sikandin eggendiye. Keilangan ne andam layun ka me panganiban niyu. Himatayi niyu ka minsan hentew ne egdani-rani kaniyu.”

⁹Ne intuman te me upisyal ka langun ne imbanasal ni Hihuyada ne talagpanubad. Ne inlibulung dan e ka me etew ran ne ware himu te Aldew te Peggimeley duma te seeye se migbunsud e te egtrabahu wey miggendiyad e te ki Hihuyada. ¹⁰Ne impamehey rin e diye te me upisyal te ginatus ne me sundalu ka me delreg wey me kalasag ne ki Hari Dabid dengan ne intines diye te timplu te Manama. ¹¹Ne migmanasindeg e ka me talagbantey ne nakaandam se me panganiban eyew te pegbantey te Hari. Migmanasindeg sikandan puun te igkakawanan ne balabahan taman te igkahibang ne balabahan ne miglingut te timplu wey altar. ¹²Ne impalihawang e ni Hihuyada si Huwas ne anak te Hari. Ne in-itisan din e te lana ka ulu rin wey ingkurunaan wey imbehayan din e degma te insulat ne me balaud te pegkahari wey impanengneng dan e ne Hari. Ne migpamalakpak e ka me etew wey migpanguleyi ka egbantug te Hari.”

¹³Te pegkarineg ni Ataliya te kahulub te me talagbantey wey te me etew, miggendiye sikandin te timplu te Magbebaye ne Manama. ¹⁴Te pegginguma rin diye, nakita rin e ka Hari ne migsasindeg diye te lenged te sungkaleg ne egsasindehan te me Hari eyew egpakakita ka langun kandin sumale te nabatasan. Ne nakita rin ne inlingutan ka Hari te me kumandir wey me talagparahing te trumpita. Ne miggale-gale wey migparahing te me trumpita ka keet-etawan te intiru ne Huda. Te pegkakita ni Ataliya dutu, inggisi din e ka insaluub din wey migpanguleyi ne migkahi, “Me akalen! Me akalen!” ¹⁵Ne insuhu ni Hihuyada ne talagpanubad ka me pangulu te me sundalu te migkahi, “Ipalihawang niyu si Ataliya te timplu wey uyana niyu diye te me sundalu ne migbantey diye te lihawangan. Himatayi niyu sikandin diye wey kene ne kayi te seled te timplu te Magbebaye. Ne ilagkes niyu te eggimatey ka minsan hentew ne egpangabang kandin.” ¹⁶Purisu indakep dan e si Ataliya wey in-uyan dan e diye te gumawan ne egbayaan te me kudde ne egseled te lama te palasyu te Hari, wey diye dan himatayi sikandin.

Ka me kasabutan ne inggimu ni Hihuyada

(2 Kru 23:16‑21)

¹⁷Ne miggimu si Hihuyada te kasabutan duma te keet-etawan wey te Hari ne egpamakey sikandan te Magbebaye ne Manama isip me keet-etawan din, wey keilangan ne egmatinumanen ka Hari wey ka keet-etawan te tagse sabeka. ¹⁸Ne miggendiye ka langun ne etew te timplu ni Baal wey ingguhus dan e seini. Inlupet dan ka me altar, ka me larawan din, wey inggimatayan dan ka talagpanubad ni Baal ne si Matan diye te tangkaan te me altar. Ne impabantayan e ni Hihuyada te me talagtameng ka timplu te Magbebaye ne Manama. ¹⁹Ne inlibulung din ka langun ne pangulu te ginatus ne me sundalu, ka me talagbantey, wey ka langun ne me etew. Ne indulung dan e ka Hari puun te timplu taman te palasyu. Diye sikandan migbaye te gumawan te me talagbantey peendiye te baley te Hari. Ne migpinnuu e ka Hari te trunu rin. ²⁰Purisu miggale-gale ka langun ne keet-etawan te Huda su warad ma samuk te siyudad te neyimatayan e si Ataliya diye te palasyu te Hari.

²¹Pitu pad ka idad ni Huwas ne neyimu sikandin ne Hari te Huda, te ikapitu ne leg-un te peghari ni Hihu te Israil. Ne mighari si Huwas diye te Hirusalim te hep-at ne pulu (40) ne leg-un. Si Sibiya ne matig-Birsiba ka iney rin.

Ka peghari ni Huwas te Huda

(2 Kru 23:16‑23)

12¹Te ikapitu ne leg-un te peghari ni Hihu te Israil, migbunsud e mighari si Huwas te Huda. Mighari sikandin diye te Hirusalim te hep-at ne pulu (40) ne leg-un. Si Sibya ka ngaran te iney rin ne matig-Birsiba. ²Meupiya ka hinimuwan ni Huwas diye te tangkaan te Magbebaye ne Manama te langun ne timpu, su impanulu ma sikandin ni Hihuyada. ³Piru ware naawe ka me panubaran diye te me bubungan, wey migpabulus ded migmanubad ka me etew wey migmanutung te me insinsu diye.

⁴Ne migkahiyan ni Huwas ka me talagpanubad, “Ka langun ne pelata, wey ka buhis, lagkes ka halad ne egpuun te geyinawa te tagse sabeka ne etew, eg-uyanen diye te baley te Magbebaye. ⁵Keilangan ne eglimuren seini te me talagpanubad, su eyew egkahamit te minsan nekey ne keilangan ne eg-ay-ayaran diye te timplu te Magbebaye ne Manama.”

⁶Piru migginguma re due te daruwa ne pulu wey tatelu (23) ne leg-un ka pegmandu ni Hari Huwas, warad iya minsan sabeka ne baad te timplu ne naay-ayaran. ⁷Purisu impeumew ni Huwas si Hihuyada ne talagpanubad wey ka duma ne me talagpanubad wey ingkahiyan, “Mania te ware niyu paay-ayari ka timplu? Na, puun kuntee kene niyud gamita ka seleppi te kaniyu ne keilangan. Keilangan ne egkahamit sika te peg-ayad-ayad te timplu.” ⁸Ne mig-uyun ka me talagpanubad ne kenad e ne sikandan ka egdawat te pelata, wey kenad ne sikandan ka impiyalan te peg-ayad-ayad te timplu.

⁹Ne migkuwa si Hihuyada te kehun wey inlungahan din ka suppe, wey intahu din seini diye te igkakawanan te panubaran diye te timplu te Magbebaye. Emun ke due egbehey te seleppi diye te timplu, ka me talagpanubad e ne migbantey te gumawan te timplu ka egtahu dutu diye te kehun. ¹⁰Ne emun ke egkapenu e ka kehun, egseelen e te labew ne talagpanubad wey te sikritari te Hari ka seleppi wey igpanahu dan e te me puyungut. ¹¹Egkataman, igbehey ran e ka pelata diye te me etew ne impiyalan te peg-ayad-ayad te timplu te Magbebaye. Ne duen dan e egkua ka igbayad te me panday wey te me trabahanti, ¹²te me masun, wey me talagperi te batu. Ne duen e degma egkua ka igbeli te me kayu, me sinapsapan ne batu ne egkeilanganen te peg-ayad-ayad te timplu, wey te duma pad ne galastuwan. ¹³Piru ware sikandan miggamit te sika ne pelata eyew te peggimu te pelenggana ne pelata, te igpanempug te me pebilu te sulu, me yahung wey ke trumpita naa, wey ke duma pad iling te bulawan wey ke pelata naa. ¹⁴Imbehey ran langun seini te seeye se eg-ayad-ayad te timplu te Magbebaye. ¹⁵Ne ware dan e insa a ke immenu te eggastu ka me pelata te seeye se imbeheyan dan te seleppi, tenged su egkengasalihan ma sikandan. ¹⁶Ka inhalad ne pelata puun te sale ne ware tuyui, wey te sale ne intuyuan, warad e uyana diye te timplu su para seini te me talagpanubad.

¹⁷Te seeye ne timpu, inlusuran ni Hasail ne Hari te Sirya ka inged ne Gat wey naahew rin iya seini. Te pegkeimpus dutu, migpabulus e sikandin diye te Hirusalim eyew iyan din e man-e eglusuran. ¹⁸Piru impanguwa ni Hari Huwas ka langun ne inhalad diye te Magbebaye te kaap-apuan din ne si Hihusapat, Hihuram, wey ni Ahasiyas ne me Hari dengan te Huda, lagkes ka me dasag din mismu, wey ka langun ne bulawan ne diye nakatahu te timplu wey te palasyu wey imbehey rin e diye te ki Hasail. Purisu warad e migpabulus miglusud si Hasail diye te Hirusalim.

¹⁹Ka duma pad ne himu ni Huwas, nasulat diye te Sulatanan te me Guhuren te me Hari te Huda.

²⁰Te katammanan, implanuwan si Huwas te mareet te me upisyal rin, wey inggimatayan dan e sikandin diye te Bit-Milu, ka dalan peendiye te Sila. ²¹Ensi Husakar ne anak ni Simit wey si Husabat ne anak ni Sumir ka miggimatey kandin. Ne diye dan sikandin ilebeng te Hirusalim duma te me kaap-apuan din. Ne si Amasiyas ne anak din ka migsubal kandin mighari.

Ka peghari ni Huwakas te Israil

13¹Te igkararuwa ne pulu wey tatelu (23) e ne leg-un te peghari ni Huwas ne anak ni Ahasiyas diye te Huda, migbunsud e degma mighari si Huwakas ne anak ni Hihu diye te Israil wey diye te Samarya ka ugpaan din te mighari. Ne mighari sikandin te sapulu wey pitu (17) ne leg-un diye te Samarya. ²Mareet ka hinimuwan ni Huwakas diye te tangkaan te Magbebaye ne Manama, mig-ilingan din ka mareet ne hinimuwan ni Hirubuwam ne anak ni Nibat ne iyan egpuunan ne nakasale ka me matig-Israil. ³Purisu nabelu ka Magbebaye te me matig-Israil, ne puun due layun din e sikandan ipatalu ki Hasail ne Hari te Sirya wey nataman diyad e man-e te anak din ne si Bin-Hadad. ⁴Ne migpeyid-u-hid-u si Huwakas diye te Magbebaye wey imbulihan iya sikandan tenged su neyid-u ka Magbebaye kandan te imbaybayaran te Hari te Sirya. ⁵Purisu impeuyanan te Magbebaye te talagluwas ka me matig-Israil, wey naluwas iya sikandan puun te matig-Sirya. Purisu migmalinawen e ka me matig-Israil iling te dengan. ⁶Piru minsan pad due, migpabulus ded sikandan ka miggimu te sale iling te hinimuwan ni Hirubuwam ne iyan migpuunan ne nakasale ka me matig-Israil. Ne ware dan degma awaa ka sungkaleg ne larawan ni Asira diye te Samarya.

⁷Ne nasamaan naan de si Huwakas te lalimma ne pulu (50) ne sundalu ne migpangude, sapulu ne karwahi wey sapulu ne libu (10,000) ne me sundalu ne miggipanew, su impangimatayan man e ka me duma ran te Hari te Sirya, wey indi-diekan de iling te alinepung.

⁸Ka duma ne neyitabu te peghari ni Huwakas, lagkes ka neyimu rin wey ka karesen din, nasulat diye te Sulatanan te me Guhuren te me Hari te Israil. ⁹Ne migpatey si Huwakas wey diye ilebeng te Samarya, ne si Hihuwas e ne anak din ka migsubal kandin mighari.

Ka peghari ni Hihuwas te Israil

¹⁰Te igkatatelu ne pulu wey pitu (37) ne leg-un te peghari ni Huwas diye te Huda, migbunsud e degma mighari si Hihuwas ne anak ni Huwakas diye te Samarya. Ne mighari sikandin te sapulu wey hen-em (16) ne leg-un. ¹¹Piru mareet ded degma ka hinimuwan din diye te tangkaan te Magbebaye, mig-ilingan din ka mareet ne hinimuwan ni Hirubuwam ne anak ni Nibat, ne iyan egpuunan ne nakasale ka me matig-Israil. ¹²Ka duma ne hinimuwan ni Hihuwas, lagkes ka neyimu rin wey ka karesen din te pegpakig-ehet ki Amasiyas ne Hari te Huda, nasulat diye te Sulatanan te me Guhuren te me Hari te Israil. ¹³Te pegpatey ni Hihuwas, si Hirubuwam e ^[fn] ne anak din ka migsubal kandin mighari. Ne diye sikandin ilebeng te Samarya, diye te inlebengan te duma ne me Hari te Israil.

Ka pegpatey ni Ilisyu

¹⁴Sabeka ne aldew te ware pad migpatey si Hihuwas, migderalu si Ilisyu te mangune-kune. Ne miggendiye si Hihuwas ka egleuy kandin. Migsinehew sikandin ne migkahi, “Ahalen! Ahalen! Nekey naan e ka egkeyimu te egmangudde wey te egmangantud te karwahi te Israil ke ware kad?”

¹⁵Ne migkahiyan sikandin ni Ilisyu, “Kua nu ka piet nu wey tunud.” Purisu ingkuwa rin e degma seini. ¹⁶Ne migkahi si Ilisyu, “Bengata nu ka piet.” Purisu imbengat din e ka piet. Ne intel-eban e ni Ilisyu te belad din ka belad te Hari. ¹⁷Ne migkahi e sikandin, “Lukati nu ka bintana ne dapit te igsile”, wey inlukatan din e degma seini. Ne impapane e ni Ilisyu ka tunud ni Hari Huwas wey migkahiyan e man-e sikandin ni Ilisyu, “Sika ne pane ka palinneu ne egpakapanalu ka te me matig-Sirya, egdereetan nu iya ka me matig-Sirya diye te Apik.” ¹⁸Migkahi pad man-e si Ilisyu, “Kuwa ke pa te lein ne me tunud wey ilampes nu te tane,” wey ingkuwa rin e seini wey inlapes din e diye te tane te katatelu, wey migpeeneng-eneng e sikandin. ¹⁹Piru nabelu si Ilisyu wey ingkahiyan din ka Hari, “Kalalimma wey ke keen-em nu perem ilampes, su eyew egkatalu nud iya ne malehet ka Sirya. Na kuntee, katatelu nu re iya degma egkatalu sikandan.”

²⁰Nataman migpatey e si Ilisyu wey inlelebeng dan e sikandin.

Ne ka me matig-Muwab, nabatasan dan ne eglusud te Israil te pegbunsud te leg-un.²¹Sabeka ne timpu, miglelebeng ka me matig-Israil te sabeka ne lukes. Ne sahuhune ne nakakita sikandan te me etew ne eglusud. Ne sikan de, ingkaregpak dan e ka minatey diye te inlebengan ki Ilisyu. Saliet de iya te nakaragket ka lawa te minatey diye te tul-an ni Ilisyu, neuyag e ka minatey wey migsasindeg e.

Ka pegpahidgireey te Israil wey Sirya

²²Ne imbaybayaran ni Hasail ne Hari te Sirya ka me matig-Israil te langun ne timpu te peghari ni Huwakas. ²³Piru neyid-u ka Magbebaye ne Manama kandan, wey imbulihan din ded sikandan tenged te kasabutan din engki Abraham, Isaak, wey Hakub. Ne puun due, ware din dereeti wey balahara ka keet-etawan din.

²⁴Ne migpatey e si Hasail ne Hari te Sirya, wey si Bin-Hadad e ne anak din ka migsubal kandin mighari. ²⁵Natalu ni Hihuwas ka Sirya te katatelu, wey naawi din ded diye ki Bin-Hadad ka me siyudad te Israil ne naahew te amey rin ne si Hasail puun te amey rin ne si Huwakas.

Ka peghari ni Amasiyas te Huda

(2 Kru 25:1‑24)

14¹Te igkarangeb ne leg-un te peghari ni Hihuwas ne anak ni Huwakas te Israil, neyimu e degma ne Hari te Huda si Amasiyas ne anak ni Huwas. ²Daruwa ne pulu wey lalimma (25) ka idad ni Amasiyas te neyimu sikandin ne Hari, wey mighari sikandin diye te Hirusalim te daruwa ne pulu wey siyam (29) ne leg-un. Si Hihu-Adan ne matig-Hirusalim ka iney rin. ³Meupiya ka hinimuwan ni Amasiyas diye te tangkaan te Magbebaye ne Manama, piru kene amana ne iling keupiya te hinimuwan te kaap-apuan din ne si Dabid. Su in-ikul rin ma ka langun ne hinimuwan te amey rin ne si Huwas. ⁴Ne ware naawe ka me panubaran diye te me bubungan, wey migpabulus ded migmanubad ka me etew wey migmanutung te insinsu diye.

⁵Te migmaresen e ka peghari din, impeyimatayan din e ka me upisyal rin ne miggimatey te amey rin ne Hari. ⁶Piru ware din mule ilagkes te eggimatey ka me anak dan, su sumale te nakahi diye te sinulat ni Muwisis ne balaud te Magbebaye ne Manama, “Keilangan ne kene eggimatayan ka amey tenged te sale te anak din, wey keilangan ne kene degma eggimatayan ka anak tenged te sale te amey rin. Egpatey re ka etew tenged te sale din mismu.”

⁷Ne nekeyimatey si Amasiyas te sapulu ne libu (10,000) ne sundalu ne me matig-Idum diye te bangalug ne egngaranan te Asin, wey naahew ran iya ka Sila ne migngaranan dan e seini te Huktiil. Ne seinid en iya ka ngaran te inged taman kuntee.

⁸Sabeka ne aldew, migsuhu si Amasiyas te me suluhuanen ne egpeendiyeen te Hari te Israil ne si Hihuwas ne anak ni Huwakas ne anak ni Hihu te pegkahi, “Hendini ka su egpabunuey ki.” ⁹Ne migtabak si Huwas ne Hari te Israil pinaahi te seini ne pangguhuren, “Due sapinit diye te Libanun ne migkahi diye te kayu ne sidar, ‘Ipaasawa nu mule ka anak nu ne malitan te anak ku.’ Piru due miglihad ne mahintalunan ne mananap wey indi-diekan din e ka sapinit. ¹⁰Migpaambug kad ubag Amasiyas su natalu nu ma ka me matig-Idum. Eleg e perem sika su migpanalu kad ma. Uugpe kad mule te baley nu. Mania te egpamitew ka te gubut ne iyan egpakarereet keykew wey te keet-etawan te Huda?”

¹¹Piru ware migpammineg si Amasiyas. Purisu inlusuran ni Hihuwas ne Hari te Israil si Amasiyas wey migpabunbunuey sikandan diye te Bit-Simis ne sakup te Huda. ¹²Ne natalu te Israil ka Huda wey migpamallahuy e ka me sundalu te Huda wey migpanguli e diye te me ugpaan dan. ¹³Ne narakep ni Hari Hihuwas si Hari Amasiyas diye te Bit-Simis. Ne miggendiyad si Huwas te Hirusalim wey impangguhus din e ka matikang wey makepal ne batu ne alad; puun te Gumawan ni Ipraim taman te Gumawan te Pikungan ne me sabeka ne gatus wey walu ne pulu (180) ne mitrus se kariyuan puun te Gumawan ni Ipraim. ¹⁴Ne impanguwa rin e ka langun ne bulawan, pelata, wey ka me kasangkapan ne nakita rin diye te timplu te Manama. Impanguwa rin degma ka me karatuan te Hari ne diye te palasyu, lagkes ka nenaddakep ne me etew wey impanguyan din e diye te Samarya.

¹⁵Ka duma ne hinimuwan ni Hihuwas lagkes ka pegpanalu rin te timpu ne migpakig-ehet sikandin ki Amasiyas ne Hari te Huda, nasulat diye te Sulatanan te me Guhuren te me Hari te Israil. ¹⁶Te pegpatey ni Hihuwas, diye ded sikandin ilebeng te Samarya, diye te lebenganan te me Hari te Israil, wey si Hirubuwam e ^[fn] ne anak din ka migsubal kandin mighari.

Ka pegkapatey ni Amasiyas ne Hari te Huda

(2 Kru 25:25‑28)

¹⁷Neuyag pad si Amasiyas ne anak ni Huwas ne Hari te Huda te sapulu wey lalimma (15) ne leg-un puun te pegpatey ni Hari Huwas ne anak ni Huwakas ne Hari te Israil. ¹⁸Ne ka duma pad ne guhuren meyitenged te peghari ni Amasiyas, nasulat diye te Sulatanan te me Guhuren te me Hari te Huda.

¹⁹Ne due me etew te Hirusalim ne migplanu ne eggimatey ki Amasiyas. Purisu migpallahuy sikandin puun te Hirusalim peendiye te siyudad te Lakis. Piru impatalukunan sikandin te me kuntere din wey impeyimatayan diye. ²⁰Ne indulan dan e te kudde ka lawa rin wey in-uyan diye te Hirusalim wey inlebeng dan e sikandin diye te inlebengan te me kaap-apuan din diye te siyudad ni Dabid. ²¹Ne migweil-weil ka keet-etawan te Huda wey impasubal ran e ipahari ka anak din ne si Usiyas ne sapulu wey hen-em (16) pad se idad. ²²Sikandin ka mig-ayad-ayad te siyudad te Ilat ne naawi din eyew egkasakup ded man-e te Huda te migpatey e ka amey rin.

Ka peghari te Israil te lein ne Hirubuwam

²³Te igkasapulu wey lalimma (15) ne leg-un te peghari ni Amasiyas diye te Huda, mighari e degma si Hirubuwam^[fn] diye te Israil, diye te Samarya. Mighari si Hirubuwam seled te hep-at ne pulu wey sabeka (41) ne leg-un. ²⁴Mareet ka hinimuwan din diye te tangkaan te Magbebaye ne Manama, su mig-ilingan din ka langun ne mareet ne hinimuwan ni Hirubuwam ne anak ni Nibat, ne iyan migpuunan ne nakasale ka Israil. ²⁵Ne si Hirubuwam ka nakaawi te me inged te Israil ne naahew dengan su eyew ka eletanan te Israil egpekeuma red man-e diye te Hamat taman te namatey ne dahat. Su sika ka saad te Magbebaye, ka Manama te Israil ne impalalag din te suluhuanen din ne si Hunas ne anak ni Amitay ne matig-Gat-Hipir. ²⁶Ne nakita te Magbebaye ne nabaybayaran amana ka matig-Israil. Ware nakasangi kandan ne ware nabaybayari, minsan ke uripen ma wey se kene, wey ware egpakabulig kandan. ²⁷Piru kene ne planu te Magbebaye ne egguleen ka me matig-Israil taman te warad egkasame kayi te ampew te tane, purisu imbulihan din sikandan pinaahi te pegpeuyan din ki Hirubuwam ne anak ni Hihuwas.

²⁸Ne ka duma ne me hinimuwan ni Hirubuwam wey ka langun ne immangimu rin, ka karesen din, ka pegbubunu din, ka peggawi din te Damasku wey te Hamat ne nasakup dengan te Huda, nasulat diye te Sulatanan te me Guhuren te me Hari te Israil. ²⁹Te pegpatey ni Hirubuwam, diye sikandin ilebeng te lebenganan te me Hari te Israil. Ne si Sakariyas ne anak din ka neyimu ne Hari subal kandin.

Ka peghari ni Asariyas te Huda

(2 Kru 26:1‑23)

15¹Te igkararuwa ne pulu wey pitu (27) ne leg-un te peghari ni Hirubuwam^[fn] te Israil, migbunsud e degma mighari diye te Huda si Usiyas^[fn] ne anak ni Amasiyas. ²Sapulu wey hen-em (16) ka idad ni Usiyas te neyimu sikandin ne Hari, wey mighari sikandin te Hirusalim te lalimma ne pulu wey daruwa (52) ne leg-un. Si Hikuliyas ne matig-Hirusalim ka iney rin. ³Meupiya ka hinimuwan din diye te tangkaan te Magbebaye ne Manama iling te inggimu te amey rin ne si Amasiyas. ⁴Piru ware naawe ka me panubaran diye te me bubungan, wey migpabulus ded migmanubad ka me etew wey migmanutung te insinsu diye. ⁵Ne impeibungan sikandin te Magbebaye taman te migpatey sikandin. In-awaan e sikandin te katenged din wey impasuwey e sikandin ipeugpe. Purisu si Hutam e ne anak din ka impiyalan din te palasyu rin wey ka migpangulu te keet-etawan te Huda.

⁶Ne ka duma ne guhuren meyitenged te peghari ni Usiyas wey te langun ne neyimu rin, nasulat diye te Sulatanan te me Guhuren te me Hari te Huda. ⁷^[xr]Ne migpatey e si Usiyas ne diye sikandin ilebeng te inlebengan te me kaap-apuan din, diye te Siyudad ni Dabid. Ne si Hutam e ne anak din ka migsubal kandin mighari.

Ka peghari ni Sakariyas te Israil

⁸Te igkatelu ne pulu wey walu (38) ne leg-un te peghari ni Usiyas diye te Huda, migbunsud e degma mighari si Sakariyas ne anak ni Hirubuwam diye te Israil wey diye te Samarya ka mig-ugpaan din te mighari. Ne hen-em de ne bulan si Sakariyas ka mighari diye te Samarya. ⁹Mareet ka hinimuwan din diye te tangkaan te Magbebaye, iling te me kaap-apuan din, su in-ikul rin ka mareet ne hinimuwan ni Hirubuwam ne anak ni Nibat ne iyan migpuunan ne nakasale ka matig-Israil. ¹⁰Ne due etew ne egngaranan ki Salum ne anak ni Habis ne migsuman-suman te mareet ki Sakariyas. Ne impeyimatayan din si Sakariyas diye te Iblaam wey sikandin e ka migsubal kandin mighari.

¹¹Ne ka duma ne neyitabu te peghari ni Sakariyas, nasulat diye te Sulatanan te me Guhuren te me Hari te Israil.

¹²^[xr]Purisu natuman e ka insaad te Magbebaye ki Hihu ne migkahi, “Iyan eghari te Israil ka me kabuhalan nu taman te igkeep-at ne kabuhalan.”

Ka peghari ni Salum te Israil

¹³Te igkatelu e ne pulu wey siyam (39) ne leg-un te peghari ni Usiyas diye te Huda, migbunsud e degma mighari diye te Israil si Salum ne anak ni Habis. Senge-bulan de sikandin ka mighari te Samarya. ¹⁴Ne due etew ne egngaranan ki Minahim ne anak ni Gadi ne miggendiye te Samarya. Ka sika ne etew, migpuun diye te Tirsa. Nataman, miggimatayan din si Salum wey sikandin e ka migsubal kandin mighari. ¹⁵Ka duma ne neyitabu te peghari ni Salum, lagkes ka planu rin te peggimatey ki Sakariyas, nasulat diye te Sulatanan te me Guhuren te me Hari te Israil. ¹⁶Nataman, miggipanew e si Minahim puun te Tirsa wey inlusuran din ka Tapua wey ka me inged ne nakalingut due, su ware sikandan migpeiluk-iluk kandin. Impangimatayan din ka langun ne mahinged diye wey impangebuan din ka egkengabberes.

Ka peghari ni Minahim te Israil

¹⁷Te igkatelu e ne pulu wey siyam (39) ne leg-un te peghari ni Usiyas diye te Huda, migbunsud e degma mighari diye te Israil si Minahim ne anak ni Gadi. Ne mighari sikandin seled te sapulu ne leg-un diye te Samarya. ¹⁸Mareet ka hinimuwan din diye te tangkaan te Magbebaye. Su te intiru ne umul rin, mig-ikul sikandin te mareet ne hinimuwan ni Hirubuwam ne anak ni Nibat, ne iyan egpuunan ne nakasale ka me matig-Israil. ¹⁹Ne inlusuran ni Tiglat-Pilisir ne Hari te Asirya ka Israil. Piru imbayaran sikandin ni Minahim te tatelu ne pulu wey lalimma ne libu (35,000) ne kilu ne pelata eyew egbulihan sikandin ne egpakapabulus ded ka eghari. ²⁰Naangey seeye ni Minahim diye te me meyaman ne me etew te Israil. Impehes din ka tagse sabeka kandan pabayara te tigliware te kilu ne pelata eyew igbehey diye te Hari te Asirya. Purisu mig-uli e ka Hari te Asirya wey warad migpabulus.

²¹Ne ka duma ne neyitabu te peghari ni Minahim wey ka langun ne neyimu rin, nasulat diye Sulatanan te me Guhuren te me Hari te Israil. ²²Ne migpatey sikandin, wey iyan migsubal kandin mighari si Pikahiyas ne anak din.

Ka peghari ni Pikahiyas te Israil

²³Te igkalalimme e ne pulu (50) ne leg-un ni Usiyas te mighari diye te Huda, migbunsud e degma mighari si Pikahiyas diye te Israil wey diye te Samarya ka ugpaan din te mighari. Ne daruwa re ne leg-un sikandin ka mighari diye te Samarya. ²⁴Mareet ka hinimuwan din diye te tangkaan te Magbebaye. Su mig-ikul sikandin te mareet ne hinimuwan ni Hirubuwam ne anak ni Nibat, ne iyan egpuunan ne nakasale ka matig-Israil. ²⁵Ne due etew ne egngaranan ki Pika ne anak ni Rimalya ne pangulu te me sundalu ni Pikahiyas. Migpakigsabut sikandin te lalimma ne pulu ne matig-Gilyad eyew te peggimatey ki Pikahiyas. Ne inggimatayan dan iya sikandin lagkes si Argub wey si Aryi diye te inlig-enan ne inged diye te palasyu te Samarya. Ne si Pika ka migsubal kandin mighari. ²⁶Ne ka duma ne neyitabu te peghari ni Pikahiyas wey ka langun ne neyimu rin, nasulat diye te Sulatanan te me Guhuren te me Hari te Israil.

Ka peghari ni Pika te Israil

²⁷Te igkalalimme e ne pulu wey daruwa (52) ne leg-un te peghari ni Usiyas diye te Huda, human pad migbunsud si Pika ka mighari te Israil wey diye te Samarya ka ugpaan din te mighari. Ne daruwa ne pulu (20) ne leg-un sikandin ka mighari diye te Samarya. ²⁸Mareet ka hinimuwan din diye te tangkaan te Magbebaye ne Manama. Su mig-ikul ma sikandin te mareet ne hinimuwan ni Hirubuwam ne anak ni Nibat, ne iyan egpuunan ne nakasale ka me matig-Israil.

²⁹Ne hengkayi te iyan e mighari te Israil si Pika, miglusud e man-e si Tiglat-Pilisir ne Hari te Asirya. Ne naahew rin ka siyudad te Ayun, te Abil-Bit-Maaka, te Hanuwa, te Kidis, wey te Asur. Naahew rin man-e ka inged te Gilyad, te Galiliya wey ka langun ne inged te Naptali. Ne impandakep din ka keet-etawan wey impanguyan din e diye te Asirya.

³⁰Ne due etew ne egngaranan ki Husiyas ne anak ni Ila ne migplanu te pegdereet ki Pika ne anak ni Rimalya. Inggimatayan din si Pika wey migsubal sikandin mighari. Neyitabu seini te ikaruwa ne pulu ne leg-un te peghari ni Hutam diye te Huda. ³¹Ne ka duma ne neyitabu te peghari ni Pika wey ka langun ne neyimu rin, nasulat diye te Sulatanan te me Guhuren te me Hari te Israil.

Ka peghari ni Hutam te Huda

(2 Kru 27:1‑9)

³²Te igkarangeb ne leg-un te peghari ni Pika ne anak ni Rimalya diye te Israil, migbunsud e degma mighari diye te Huda si Hutam ne anak ni Usiyas. ³³Daruwa ne pulu wey lalimma (25) ka idad din te neyimu sikandin ne Hari, wey mighari sikandin diye te Hirusalim te sapulu wey hen-em (16) ne leg-un. Si Hirusa ne anak ni Saduk ka iney rin. ³⁴Meupiya ka hinimuwan din diye te tangkaan te Magbebaye iling te hinimuwan te amey rin ne si Usiyas. ³⁵Piru ware naawe ka me panubaran diye te me bubungan, wey migpabulus ded migmanubad ka me etew wey migmanutung te me insinsu diye. Sikandin man-e ka miggimu te Gumawan diye te kakiliran te timplu te Magbebaye.

³⁶Ne ka duma pad ne guhuren meyitenged te peghari ni Hutam wey ka langun ne neyimu rin, nasulat diye te Sulatanan te me Guhuren te me Hari te Huda. ³⁷Te timpu ne si Hutam ka mighari diye te Huda, impalusuran te Magbebaye ka Huda ki Rasin ne Hari te Sirya wey ki Pika ne anak ni Rimalya ne Hari te Israil. ³⁸Ne nataman migpatey e si Hutam wey diye sikandin isabal te insabalan ded te me kaap-apuan din diye te Siyudad ni Dabid. Ne si Ahas e ne anak din ka migsubal kandin mighari.

Ka peghari ni Ahas te Huda

(2 Kru 28:1‑27)

16¹Te igkasapulu wey pitu (17) ne leg-un te peghari ni Pika ne anak ni Rimalya diye te Israil, migbunsud e degma mighari diye te Huda si Ahas ne anak ni Hutam. ²Daruwa ne pulu (20) ka idad ni Ahas te neyimu sikandin ne Hari, wey mighari sikandin diye te Hirusalim te sapulu wey hen-em (16) ne leg-un. Mareet ka hinimuwan din diye te tangkaan te Magbebaye ne Manama, kene ne iling te hinimuwan te kaapuan din ne si Dabid. ³^[xr]Mig-ikul sikandin te maddeet ne hinimuwan te me Hari te Israil. Intutung din ka anak din isip igpanubad. In-ikul rin ka maddeet ne hinimuwan te keet-etawan ne impandelrel te Magbebaye te ware pad ka me matig-Israil. ⁴Ne migpanubad sikandin wey migtutung te insinsu diye te me panubaran diye te me bubungan, wey diye te me labuntud, wey diye te me lebut te kayu ne malapung.

⁵^[xr]Nataman, inlusuran ni Rasin ne Hari te Sirya wey ni Pika ne Hari te Israil ka Hirusalim. Inlingutan dan seeye piru ware dan iya natalu si Ahas. ⁶Te seeye ne timpu, naawi te Hari te inged ne Idum ka Ilat, wey indeldel din e ka me matig-Huda ne mig-ugpe diye. Ne sikandan e ka migsubal mig-ugpe diye taman kuntee. ⁷Purisu migsuhu si Ahas te me suluhuanen ne egpahuhuren ki Tiglat-Pilisir ne Hari te Asirya ne migkahi, “Suluhuanen a wey uripen a nikeykew, pangabangi a nikeykew su inlusuran a te Hari te Sirya wey te Hari te Israil.” ⁸Ne migpanguwa sikandin te pelata wey bulawan diye te timplu te Magbebaye wey diye te tinesanan te karatuan te palasyu. Ne impeuyan din seini eyew igdasag te Hari te Asirya. ⁹Ne migsuhut ka Hari te Asirya te hangyu ni Ahas, purisu, inlusuran din ka Damasku wey naahew rin seini. Ne indakep din e ka me etew wey in-uyan din e diye te inged ne Kir wey miggimatayan din e degma si Hari Risin.

¹⁰Ne miggendiye te Damasku si Hari Ahas eyew egpakigkita ki Tiglat-Pilisir. Te diyad e sikandin, due nakita rin ne altar. Purisu impeuyanan din si Uriyas ne talagpanubad te larawan te altar, wey te eg-ilingan te peggimu kayi eyew egpeilingan kandin. ¹¹Ne miggimu en iya si Uriyas te altar ne impeiling din en iya te seeye se impeuyan ni Ahas puun te Damasku. Ne neimpusan din ka altar te ware pad mig-uli si Ahas. ¹²Te peg-uli e ni Ahas puun te Damasku, impitew rin e ka altar wey mighalad sikandin dutu. ¹³Migpanubad sikandin te egtutungen wey mighalad te egkakeen. Ne in-itis din ka igpanubad din ne eg-inumen. Migpanubad degma sikandin para te keupianan wey impapesik-pesik din ka langesa diye te altar. ¹⁴^[xr]Ne impaawe din ka tapey ne altar ne burunsi puun te natahuan kayi ne diye te tangkaan te timplu te Magbebaye, elat-elat te altar din wey te timplu, wey impatahu din seini diye te igkahibang ne balabahan te iyam ne altar. ¹⁵Ne migkahiyan ni Ahas si Uriyas, “Puun kuntee, seinid e se dakel ne altar gamita nu te egpanubad te egtutungen te maselem wey te eghalad te egkakeen te marusilem. Gamita nu degma seini te egpanubad te egtutungen ne igpanubad te Hari wey te halad din ne egkakeen, wey te egtutungen ne igpanubad te me etew lagkes ka ighalad dan ne egkakeen wey inumen. Papesiki nu seini te langesa te langun ne igmanubad, piru kene nu ilagkes ka burunsi ne altar su eggamiten ku te eg-ampu.” ¹⁶Ne intuman ni Uriyas ka insuhu kandin te Hari.

¹⁷^[xr]Nataman impangawe e ni Hari Ahas ka langun ne me burunsi ne impeunturan te me pelenggana ne inggamit te eglaglag te weyig para te timplu. Migpeyimu degma sikandin te batu ne eg-unturan te tahuanan te weyig ne egngaranan te Dahat su eyew egkakuwa rin ka baka ne inggimu puun te burunsi ne impeunturan kayi. ¹⁸Ne in-awe din man-e ka egpin-pinuuwan ne in-atepan diye te timplu ne eggamiten te Aldew te Peggimeley wey inlekeban din ka dalan ne bayaanan te Hari peendiye te timplu, eyew te pegpahale te Hari te Asirya.

¹⁹Ne ka duma pad ne neyitabu te peghari ni Ahas wey ka langun ne neyimu rin, nasulat diye te Sulatanan te me Guhuren te me Hari te Huda. ²⁰^[xr]Ne migpatey e si Ahas wey diye sikandin isabal te siyudad te Hirusalim diye te insabalan ded te me kaap-apuan din. Ne si Isikiyas e ne anak din ka migsubal kandin mighari.

Ka peghari ni Husiyas te Israil

17¹Te igkasapulu wey daruwa (12) ne leg-un te peghari ni Ahas te Huda, migbunsud e degma mighari te Israil si Husiyas ne anak ni Ila. Diye sikandin mig-ugpe te Samarya wey mighari sikandin diye te Israil te siyam ne leg-un. ²Mareet ka hinimuwan din diye te tangkaan te Magbebaye ne Manama, piru kene de ne iling kareet te hinimuwan te me Hari te Israil ne nekewun-a kandin. ³Inlusuran sikandin wey insakup ni Salmanisir ne Hari te Asirya wey impabayad sikandin te buhis. ⁴Piru nanengnengan ni Salmanisir ne Hari te Asirya ne mig-akalan de sikandin ni Husiyas su migpakigsabut sikandin ki Su ne Hari te Ihiptu, wey warad e degma migbehey sikandin te buhis din te tagse leg-un. Purisu imparakep sikandin ni Salmanisir wey impaprisu.

Ka pegkatalu te Samarya

⁵Nataman, inlusuran e te Hari te Asirya ka Israil, wey inlingutan dan ka Samarya taman te tatelu ne leg-un. ⁶Ne naahew ni Salmanisir ka Samarya te igkasiyam ne leg-un te peghari ni Husiyas. Ne impandakep din e ka me matig-Israil wey impanguyan e diye te Asirya, wey impeugpe din sikandan diye te siyudad te Hala, diye te me inged ne ilis te weyig ne Habur ne diye te Gusan, wey ka duma diye te me siyudad te Midiyan.

⁷Neyitabu seeye tenged su nakasale ka me matig-Israil te Magbebaye ne Manama ran ne iyan migpalihawang kandan puun te Ihiptu wey migluwas kandan puun ki Paraun ne Hari te Ihiptu. Ne migsimba sikandan te duma ne me manama ⁸wey mig-ikul te me hinimuwan te me nasud ne imparelrel te Magbebaye te me Israilita puun te tane dan su eyew iyan e egpekeugpe kayi ka me Israilita. Mig-ikul man-e sikandan te hinimuwan te me Hari te Israil. ⁹Ne miggeles-heles sikandan miggimu te igkeepes te Magbebaye ne Manama ran. Te tagse inged, deisek ma wey se dakel, miggimu sikandan te panubaran diye te me bubungan. ¹⁰^[xr]Migpasasindeg man-e sikandan te me sungkaleg ne larawan ni Asira diye te me bubungan wey diye te egkaralungan te me kayu. ¹¹Migtutung sikandan te me insinsu diye te langun ne me panubaran diye te me bubungan iling te inggimu te keet-etawan ne imparelrel te Magbebaye te me Israilita puun te tane dan su eyew iyan e egpekeugpe kayi ka me Israilita. Ne miggimu sikandan te mareet ne me himu ne igkabelu te Magbebaye. ¹²Ne migsimba sikandan te me diyus-diyus minsan ke impanpanayan e sikandan te Magbebaye ne kene igpeyimu seeye.

¹³Ne impanpanayan te Magbebaye ka Israil wey ka Huda pinaahi te langun ne me prupita wey te me manenagne ne migkahi, “Engkeri niyud e ka maddeet ne hinimuwan niyu. Tumana niyu ka igsuhu ku kaniyu wey ikula niyu ka me tulumanen ne insuhu ku te me kaap-apuan niyu, wey impanulu ku kaniyu pinaahi te me suluhuanen ku ne me prupita.” ¹⁴Piru ware sikandan migpalintutuu. Makehal ka me ulu ran iling te kaap-apuan dan ne ware migpalintutuu te Magbebaye ne Manama ran. ¹⁵Ware dan tumana ka me tulumanen ne impanulu din kandan ne igpeyimu wey imbalahad dan ka kasabutan ne inggimu rin duma te me kaap-apuan dan, wey ka pegpaney-paney rin kandan. Nasi migsimba sikandan te me diyus-diyus ne ware karuan wey neyimu degma sikandan ne ware karuan. Mig-ikul sikandan te batasan te me etew diye te duma ne nasud minsan impanpanayan e sikandan te Magbebaye. ¹⁶^[xr]Ware dan tumana ka me suhu te Magbebaye ne Manama ran. Miggimu sikandan te larawan te daruwa ne nati te baka wey te sungkaleg ne larawan ni Asira, wey insimba ran si Baal wey ka langun ne bituen diye te aw-awangan. ¹⁷^[xr]Ne intutung dan ka me anak dan isip igpanubad dan, miggimu sikandan te minsan nekey ne mareet te pegtengteng te Manama, wey migparani sikandan diye te me manenagne wey me timbusawen. Nakapabelu seini te Magbebaye. ¹⁸Tenged te subla ne langet din te me matig-Israil, indelrel rin sikandan. Ne iyan naan de nasame ka me kabuhalan ni Huda.

¹⁹Piru ware ded man-e migtuman ka me kabuhalan ni Huda te me suhu te Magbebaye ne Manama ran, su nasi de iya sikandan mig-ikul te me matig-Israil. ²⁰Purisu, in-ang-anggaan e te Magbebaye ka langun ne kabuhalan ni Israil. Imparusaan din sikandan wey impeuripen te me kuntere dan, taman te warad nasame kandan.

²¹Te peglein te Magbebaye te migharian te Israil puun te migharian te Huda,^[fn] te si Hirubuwam ne anak ni Nibat ka neyimu ne Hari te Israil, sikandin ka egpuunan ne nakapariyu ka me matig-Israil te Magbebaye wey nekeyimu te dakel ne sale. ²²In-ikul te me matig-Israil ka langun ne mareet ne hinimuwan ni Hirubuwam wey migpabulus-bulus sikandan miggimu te mareet. ²³Nataman ne mig-ang-anggaan e te Magbebaye ka me matig-Israil sumale te impapaney-paney rin kandan pinaahi te me prupita. Purisu naddakep wey neuyan sikandan diye te Asirya wey diye ded sikandan taman kuntee.

Ka peg-ugpe te matig-Asirya diye te Israil

²⁴Ne in-uyan te Hari te Asirya ka me matig-Babilunya, matig-Kuta, matig-Aba, matig-Hamat, wey matig-Siparbayim eyew igpeugpe diye te me siyudad te Samarya subal te me matig-Israil. ²⁵Te an-anayan ne peg-ugpe dan diye, ware sikandan migsimba te Magbebaye ne Manama, sikan naa ka migpeuyan ka Magbebaye te me liyun, wey neyimatayan ka duma kandan. ²⁶Ne due nakahuhud te Hari ne migkahi, “Ka seeye se me etew ne impeuyan nu wey impeugpe nu diye te me lungsud te Samarya, ware nakanengneng ke egmenuwen te pegsimba te manama te sika ne inged. Sikan naa ka migpeuyan ka manama te me liyun wey neyimatayan ka duma kandan, su ware sikandan nakanengneng ke nekey ka egkeilanganen te sika ne manama.” ²⁷Seeye naa, migsuhu ka Hari te Asirya ne miggenendue, “Paliberi niyu ka Samarya te sabeka te me talagpanubad ne narakep ta, wey diye niyud sikandin peugpaa eyew egpakapanulu te me etew meyitenged te egkeilanganen te manama te seeye ne inged.” ²⁸Seeye naa ka impalibed dan e ka sabeka te me narakep dan ne talagpanubad diye te Samarya wey diye ipeugpe te Bitil. Ne impanulu din e ka me etew ke egmenuwen te egpamakey ka Magbebaye.

²⁹Piru minsan pad dutu, ka keet-etawan te duma ne nasud ne diye ipeugpe te me siyudad te Samarya, migpabulus ded migpangimu te me diyus-diyus dan wey diye dan ipanahu te me panubaran diye te me bubungan ne impangimu te me mahinged diye te Samarya. ³⁰Ne ka me matig-Babilunya, miggimu te diyus-diyus dan ne si Sukut-Binut. Ne ka me matig-Kuta, miggimu te diyus-diyus dan ne si Nirgal. Ne ka me matig-Hamat, miggimu te diyus-diyus dan ne si Asima. ³¹Ne ka me matig-Abit, miggimu te diyus-diyus dan ne si Nibhas wey si Tartak. Ne ka me matig-Siparbayim, migtutung te anak dan eyew igpanubad te diyus-diyus dan ne si Adramilik wey si Anamilik. ³²Migsimba sikandan te Magbebaye ne Manama, piru mig-alam ded man-e sikandan te talagpanubad ne duma ran ded eyew egpanubad diye te me panubaran ne diye te bubungan. ³³Ne minsan iya migsimba sikandan te Magbebaye, migpabulus ded sikandan migsimba te me manama ran iling te inggimu ran diye te me nasud ne impanguyanan kandan. ³⁴^[xr]Ne sikan ded ka inggimu ran taman te seini ne timpu.

Ware sikandan migsimba te Magbebaye wey ware sikandan mig-ikul te me balaud ne igpatuman te kabuhalan ni Hakub ne ingngaranan te Israil.³⁵^[xr]Miggimu ka Magbebaye te kasabutan te me matig-Israil wey migsuhu kandan ne migkahi, “Kene kew simba te duma ne me manama, wey ke egpanimbuel naa, wey ke egpamakey naa, wey ke egpanubad naa kandan. ³⁶^[xr]Ke kene, sikeddi de simbaa niyu, ka Magbebaye ne migpalihawang kaniyu puun te Ihiptu pinaahi te karesen ku wey te geem ku. Keilangan ne sikeddi de panimbueli niyu wey panubari niyu. ³⁷Ne tumana niyu layun ka me balaud ku wey me suhu ne insulat ku para kaniyu. Kene kew en iya simba te duma ne me manama. ³⁸Kene niyu kalingawi ka kasabutan ne inggimu ku duma kaniyu wey kene kew simba te duma ne me manama. ³⁹Sikeddiey re simbaa niyu, ka Magbebaye ne Manama niyu, eyew egpangabangan ku sikaniyu puunn te me kuntere niyu.” ⁴⁰Piru ware migpammineg te Magbebaye ka me etew ne migsubal te me matig-Israil diye te Samarya, wey nasi migpabulus miggimu te nabatasan dan e ne eggimuwen.

⁴¹Sikan naa, migsimba sikandan te Magbebaye, wey migsimba red man-e sikandan te ingkulit dan ne me larawan. Ne sikan ded degma ka eggimuwen te me kabuhalan dan taman kuntee.

Ka peghari ni Isikiyas te Huda

(2 Kru 29:1‑2; 31: 31:1)

18¹Te igkatatelu ne leg-un te peghari ni Husiyas ne anak ni Ila diye te Israil, migbunsud e degma mighari diye te Huda si Isikiyas ne anak ni Ahas. ²Daruwa ne pulu wey lalimma (25) ka idad ni Isikiyas te neyimu sikandin ne Hari, wey mighari sikandin diye te Hirusalim te daruwa ne pulu wey siyam (29) ne leg-un. Si Abiha ne anak ni Sakariyas ka iney rin. ³Meupiya ka hinimuwan ni Isikiyas diye te tangkaan te Magbebaye ne Manama iling te hinimuwan te kaapuan din ne si Dabid. ⁴^[xr]Impangguhus din ka me panubaran diye te me bubungan, impanlupet din ka me pes-ek ne batu, wey impanempug din ka me sungkaleg ne larawan ni Asira. Inlupet din degma ka burunsi ne uled ne inggimu ni Muwisis, su mighalad man ded kayi ka me etew taman te seeye ne timpu wey ingngaranan dan seini te Nihustan. ⁵Migsalig si Isikiyas te Magbebaye, ka Manama te Israil. Sikan naa ka ware egpekeiling kandin ne Hari diye te Huda, nekewun-a ma kandin ne Hari wey ke namewuri naa. ⁶Matinumanen amana si Isikiyas te Magbebaye, wey ware sikandin mig-engked ka egsinundul kandin. Intuman din ka me suhu ne impanengneng te Magbebaye ki Muwisis. ⁷Indumaan sikandin te Magbebaye wey miglampus sikandin te langun ne inggimu rin. Migribildi sikandin te Hari te Asirya wey warad migparuma-ruma kandin. ⁸Natalu rin ka me Pilistihanen taman te Gasa lagkes ka me inged ne sakup kayi, minsan ka dereisek ne bariyu wey ka derakel ne me siyudad.

⁹Te igkeep-at ne leg-un te peghari ni Isikiyas, wey igkapitu degma ne leg-un te peghari ni Husiyas te Israil, inlusuran ni Salmanisir ne Hari te Asirya ka Samarya wey inlingutan dan seini. ¹⁰Nataman miglihad ka tatelu ne leg-un, te mighen-em e ne leg-un si Isikiyas ne mighari wey migsiyam e degma ne leg-un si Husiyas ne mighari, naahew e ni Salmanisir ka Samarya. ¹¹Ne impandakep e te Hari te Asirya ka me matig-Israil wey impanguyan e diye te Asirya, wey diyad ipeugpe te siyudad te Hala, diye te me inged ne marani te weyig ne Habur ne diye te Gusan wey diye te me siyudad te Midiyan. ¹²Natalu ka me matig-Samarya su ware ma sikandan mig-ikul te suhu te Magbebaye ne Manama ran wey insupak dan ka kasabutan ne inggimu rin duma kandan. Ne minsan ka insuhu kandan ni Muwisis ne suluhuanen te Magbebaye, ware dan pammineha wey tumana.

Ka peglusud ni Sinakirib te Huda

(2 Kru 32:1‑19)

¹³Te igkasapulu wey hep-at (14) ne leg-un te peghari ni Isikiyas diye te Huda, inlusuran te Hari te Asirya ne si Sinakirib ka langun ne siyudad te Huda ne in-alad te matikang wey makepal ne batu, wey naahew rin seini langun. ¹⁴Purisu migpeuyan si Isikiyas ne Hari te Huda te seini ne lalag diye te Hari te Asirya ne diye te Lakis, “Nakasala a keykew. Piru igbehey ku keykew ka minsan nekey ne egbuyuen nu eyew eg-awe kad e kayi.” Sikan naa ka migbuyu ka Hari te Asirya te sapulu ne libu (10,000) ne kilu ne pelata wey sabeka ne libu (1,000) ne kilu ne bulawan. ¹⁵Ne imbehey ni Isikiyas kandin ka langun ne pelata ne diye te timplu te Magbebaye wey ka diye te tinesanan te karatuan te palasyu. ¹⁶Insu-su din ka bulawan ne impareket te gumawan te timplu wey ka me bulawan ne impareket diye te egtangenan te gumawan, wey imbehey rin e te Hari te Asirya.

¹⁷Ne taheed te diye te Lakis si Sinakirib ne Hari te Asirya, insuhu din ka tatelu ne pangulu te me sundalu rin duma te masulug ne me sundalu eyew egpakigkita ki Hari Isikiyas. Te diyad e sikandan te lihawangan te Hirusalim, migsanggel e sikandan diye te lenged te tubu te weyig ne egpeendiye te limuranan te weyig diye te dibabew. Marani seeye te dalan peendiye te pi-pianan te egmamelegye te manggad. ¹⁸Ne impeumew ran si Hari Isikiyas piru iyan de impeendiye te Hari ka anak ni Hilkiyas ne si Iliyakim ne sinalihan te palasyu, si Sibna ne sikritari, wey si Huwas ne talagsulat ne anak ni Asap.

¹⁹Ne ingkahiyan sikandan te labew ne upisyal, “Kahii niyu si Isikiyas te mig-inse ka mabantug ne Hari te Asirya, ‘Nekey bes ka amana nu salihi? ²⁰Kahiyen nu buwa ne egpanalu ka te pegbubunu te lalag de, wey kene ne pinaahi te katuenan wey keseg te me sundalu nu? Hentew bes ka insalihan nu? Mania te migribildi ka keddi? ²¹Migsalig ke buwa te Ihiptu ne iling de te laye ne tuked ne nabagbag ne egpakapali te belad te seeye se eggen-gen kayi? Iling due ka Hari te Ihiptu ke due egsalig kandin. ²²Piru ke egkahi kew se me upisyal te Huda te migsalig kew te Magbebaye ne Manama niyu, na, kene naa ne si Isikiyas ded ka migpahuhus te me simbaanan wey me altar te Magbebaye diye te me panubaran diye te bubungan? Ne ingkahiyan din ka nangugpe diye te Hirusalim wey diye te duma ne siyudad te Huda te diye de sikandan egsimba te halaran diye te Hirusalim.”

²³Ne migpabulus migkahi ka labew ne upisyal, “Pakigsabut ka te ahalen ku ne iyan ka Hari te Asirya. Egbehayan ku sikeykew te daruwa ne libu (2,000) ne me kudde ke due etew nu ne daruwa ne libu (2,000) ne egmangudde kayi. ²⁴Egmenuwen nu naa te egsukul te seeye se minsan subla ne deisek se katungdanan ne suluhuanen te ahalen ku ke egsalig ke re te me karwahi wey me sundalu ne igbehey keykew te Ihiptu? ²⁵Timul pad due, ka Magbebaye ka migduma keddi te miggendini eyew te pegdereet te seini ne nasud. Ka Magbebaye ka migkahi keddi ne eglusuran ka seini ne nasud wey egdereetan.”

²⁶Ne ingkahiyan enni Ilyakim, Sibna, wey ni Huwas ka labew ne upisyal, “Iyan nu re ubag gamita ka Aramayik ne linalahan su egpakasabut key ma kayi. Kene de ne Hibruwanen su kema ke egpakarineg wey egpakasabut ka me etew ne sika te matikang wey makepal ne batu ne alad te siyudad.”

²⁷Piru migtabak ka labew ne upisyal, “Insuhu a te ahalen ku ne igpanengneng seini te langun ne nangugpe te Hirusalim, kene ne diye de te kaniyu wey te Hari niyu. Egmanggutasan kew langun wey egkammaraan te timpu ne eglusuran ney e sikaniyu. Ne egmangeen kew e te tei niyu wey egmanginum e te ihi niyu.”

²⁸Ne migsasindeg ka labew ne upisyal wey migpanguleyi ne miglalag te Hibruwanen, “Pammineha niyu ka inlalag te maresen ne Hari te Asirya! ²⁹Kene kew paakal ki Isikiyas. Kene sikandin egpakaluwas kaniyu! ³⁰Kene kew patipu kandin ne egsalig te Magbebaye ne egkahi, ‘Egluwasen ki iya te Magbebaye. Kene egkaahew te Hari te Asirya ka seini ne siyudad.’ ³¹“Kene kew pammineg ki Isikiyas! Seini ka ingkahi te Hari te Asirya: Pakiggusey kew e keddi wey hural kew e! Ne egpakakeen kew e langun te behas te paras niyu wey iggira, wey egpekeinum te weyig te me belun niyu. ³²Ne egkataman, eg-angayen kud e sikaniyu wey eg-uyanen diye te tane ne iling ded te tane niyu ne masulug se pamulaan te paras, trigu, sibada, ulibu, wey due dakel ne teneb. Te sika ne paahi, kene kew egpatey. Kene kew palimbung ki Isikiyas ke egkahi sikandin te egluwasen kew te Magbebaye ne Manama niyu. ³³Duen naa me manama te minsan hendei ne nasud ne nakaluwas kandan puun te Hari te Asirya? ³⁴Hendei bes ka me manama te siyudad te Hamat, Arpad, Siparbayim, Hina, wey Iba? Naluwas naa te me manama ka siyudad ne Samarya puun te geem ku? ³⁵Hentew-a te me manama te sika ne me nasud ka nakaluwas te nasud dan puun te geem ku? Purisu, egmenuwen te Magbebaye te egluwas ka Hirusalim puun keddi?”

³⁶Piru migpeeneng-eneng de ka me etew su ingkahiyan ma sikandan ni Hari Isikiyas te kene egpatabaken. ³⁷Ne miggendiye ki Isikiyas si Iliyakim ne sinalihan te palasyu wey anak ni Hilkiyas, si Sibna ne sikritari, wey si Huwas ne talagsulat wey anak ni Asap. Ne impanggisi dan ka me kumbale dan tenged te peglungku wey innangenan dan si Isikiyas te impanlalag te labew ne upisyal.

Ka peg-inse ni Isikiyas ki Isayas

(Isa 37:1‑7)

19¹Te pegkarineg ni Hari Isikiyas te guhuren, inggisi din e ka kumbale din, wey migsaluub e sikandin te saku te pegpeila te peglungku, wey miggendiyad sikandin te timplu te Magbebaye ne Manama. ²Ne impeendiye din ki prupita Isayas ne anak ni Amus si Ilyakim ne sinalihan te palasyu, wey si Sibna ne sikritari, wey ka igbuyag te me talagpanubad. Migsaluub sikandan langun te saku. ³Seini ka lalag ne igpahuhud din diye ki prupita Isayas, “Aldew seini te peg-antus, pegdusa, wey pegkeyilew. Iling ki te malitan ne egpalelesut ne warad keseg. ⁴Insuhu te Hari te Asirya ka labew ne upisyal rin te pegbaley-baley te manekal ne Manama. Ne kema ke narineg te Magbebaye ne Manama nu ka impanlalag te labew ne upisyal wey egdusaan sikandin tenged te impanlalag din. Purisu ampu ka para kanta te nenasame.”

⁵Te nakapangguhud e ki Isayas seeye se me upisyal ne insuhu ni Hari Isikiyas, ⁶migkahiyan e sikandan ni Isayas, “Kahii niyu ka ahalen niyu ne si Hari Isikiyas te seini ka ingkahi te Magbebaye ne Manama, ‘Kene ka kaaldek tenged te narineg nu ne pegbaley-baley keddi te suluhuanen te Hari te Asirya. ⁷Pammineg ka! Egparinehen ku ka Hari te Asirya te me guhuren ne iyan egpuunan ne eglibed e sikandin diye te nasud din mismu. Ne egpeyimatayan ku sikandin diye pinaahi te kampilan.’ ”

Ka pegpanginaaldek man-e te Asirya

(Isa 37:8‑20)

⁸Te peglibed te labew ne upisyal diye te me sundalu rin, narineg din ne ka Hari te Asirya migligkat e puun te Lakis wey migbubunu diye te Libna, sikan naa ka migsinundul e sikandin diye. ⁹Te pegkarineg ni Hari Sinakirib te migligkat e si Tirhaka ka matig-Itiyupiya ne Hari te Ihiptu eyew egbubunu kandin, migsuhu e sikandin te me suluhuanen ne egpahuhuren din ki Isikiyas ne migkahi, ¹⁰“Kahii niyu ka Hari diye te Huda ne si Isikiyas, ‘Kene ka palimbung te manama ne insalihan nu ne migsaad ne ka Hirusalim kene egkaahew te Hari te Asirya. ¹¹Pammineg ka! Narineg nu ka immangimu te me Hari te Asirya diye te langun ne nasud. Indereetan dan iya seini. Ne migsuman-suman ke naa ne due egpakaluwas keykew? ¹²Indereetan te kaap-apuan ku ka me siyudad te Gusan, Haran, wey Risip wey impangimatayan ka me etew ne migpuun te Idin ne nangugpe diye te Tilasar. Ne impangabangan naa sikandan te me manama ran? Ware iya! ¹³Hendei bes e ka me Hari te Hamat, Arpad, Siparbayim, Hina wey Iba?’ ”

¹⁴Te nekeimpus e si Isikiyas ka migbasa te sulat ne in-uyan te insuhu ne me suluhuanen, miggendiyad e sikandin te timplu te Magbebaye wey imbukelasan din e ka sulat diye te tangkaan te Magbebaye. ¹⁵^[xr]Ne mig-ampu sikandin ne migkahi, “He Amana ne Maresen ne Magbebaye, ka Manama te Israil, ne migpinnuu due te matikang ne trunu nu ne ampew te kirubin.^[fn] Sikeykew re ka Manama ne migmandu te langun ne migharian te kalibutan, wey sikeykew ka miggimu te langit wey tane. ¹⁶He Magbebaye ne Manama, pammineg ka wey pitawa nu ke nekey e ka egkeyitabu kanami. Pammineha nu ka langun ne impanlalag ni Sinakirib te pegbaley-baley keykew te manekal ne Manama. ¹⁷He Magbebaye, malehet ne masulug ka me nasud ne indereetan te me Hari te Asirya, ¹⁸wey impanutung dan e ka me diyus-diyus dan tenged su kene ma ne mallehet seini ne manama, ke kene, batu re wey kayu ne inggimu te etew. Purisu, nenaddeetan iya seeye. ¹⁹Ne kuntee, Magbebaye ne Manama ney, luwasa key puun te geem te Asirya eyew egpakanengneng ka langun ne migharian kayi te kalibutan ne sikeykew re iya ka Manama.”

Ka lalag ni Isayas ki Isikiyas

(Isa 37:21‑38)

²⁰Ne impahuhuran ni Isayas ne anak ni Amus si Isikiyas te migkahi, “Seini ka lalag te Magbebaye ne Manama te Israil, ‘Narineg ku ka peg-ampu nu meyitenged ki Sinakirib ne Hari te Asirya.’ ²¹Ne seini ka igpakalalag ku meyitenged kandin, ‘Sinakirib, inlemetan ka wey imbaley-baley ka te me etew ne nangugpe te siyudad te Hirusalim. Ne eglingi-lingi sikandan ka eglemet keykew ke egpallahuy kad. ²²Hentew bes ka inlemetan nu wey imbaley-baley nu? Hentew bes ka imbalbalukanan nu wey impaambuhan nu? Sikeddi iya se Matulus ne Manama te Israil! ²³Imbaley-baley a nikeykew pinaahi te me suluhuanen nu ne egpahuhuren, wey migkahi ka, “Pinaahi te masulug ne karwahi ku, natakerehan ku ka me matikang ne bubungan, minsan ka mariyu ne inged te Libanun. Impanempug ku ka mallayat ne kayu ne me sidar wey ka subla ne meupiya ne me kayu ne sipris. Neumaan kud ka diriyui e ne me inged diye wey ka makepal ne me puwalas. ²⁴Migpakekali a te belun diye te lein ne me inged wey mig-inum a kayi. Te pegbaye ku te me weyig te Ihiptu, neetiyan ka langun ne me weyig diye te peglapas ku.” ’

²⁵“Sinakirib, pammineg ka. Implanu kud e sika puun pad dengan, wey impatuman kud e kuntee. Imbehayan ku sikeykew te katenged te pegguhus te me siyudad ne in-alad te matikang wey makepal ne batu. ²⁶Ne ka me etew ne nangugpe diye, egmagguye e, egkengaaldek wey egkengeyilew. Iling sikandan te me hilamunen diye te kamet, wey ke iling naa te me hilamunen diye te atep ne egkahangu te kene pad egtulin.

²⁷“Piru nanengnengan ku ka langun meyitenged keykew, ka impuunan nu, ka egpeendiyaan nu wey ka langet nu keddi. ²⁸Tenged su nalangetan ke ma keddi wey narineg ku ka pegpaambug nu, egsanggaten ku ka irung nu wey egrindaan ku sikeykew, wey egganuyen ne igpalibed diye te impuunan nu.”

²⁹Ne ingkahiyan ni Isayas si Isikiyas, “Seini ka palinneu ne malehet ka ingkahi ku: Te seini ne leg-un wey te seup ne leg-un, egpakakeen kew e te me pinamula ne egpanubu de due, piru te igkatelu ne leg-un, egpakapamula kew e wey egpakahaani. Egpakapamula kew e degma te paras wey egpakakeen te me behas kayi. ³⁰Ne ka nenasame diye te Huda, egpekeiling te kayu ne egderalid e man-e wey egpamehas. ³¹Su due egkasame ne egkeuyag ne me etew diye te Hirusalim wey diye te Bubungan ne Siyun,^[fn] tenged su pegbuut iya te Amana ne Maresen ne Magbebaye ne egkeyitabu sika.

³²“Seini ka ingkahi te Magbebaye meyitenged te Hari te Asirya, ‘Kene sikandin egpakaseled diye te siyudad te Hirusalim duma te me sundalu rin, wey kene sikandan egpakapane. Ka me sundalu ne due me kalasag, kene egpakaparani wey ke egpakatetamundu naa te tane palingut kayi. ³³Eglibed sikandin diye te imbaye din. Ne kenad sikandin egpakalibed te seini ne siyudad. Kahi te Magbebaye ne Manama. ³⁴Egpangabangan ku wey egluwasen ka seini ne siyudad para te keddi ne bantug wey tenged te saad ku ki Dabid ne suluhuanen ku.’ ”

³⁵Te seeye ne marusilem, miggendiye te kampu te matig-Asirya ka panalihan te Magbebaye wey impangimatayan din ka 185,000 ne me sundalu. Te peggimata te maselem te seeye se ware neyimatayi, nakita ran e ka me minatey. ³⁶Purisu, miggipanew e si Sinakirib wey mig-uli e diye te Ninibi, wey diye pad sikandin mig-uugpe. ³⁷Sabeka ne aldew, taheed te migsimba si Sinakirib diye te timplu te manama rin ne si Nisruk, inggimatayan e sikandin te daruwa te me anak din ne si Adramilik wey si Siharisir pinaahi te kampilan wey namallahuy e sikandan diye te Ararat. Ne si Isarhadun ne igkatatelu ne anak din ka migsubal kandin mighari.

Ka pegderalu ni Isikiyas wey ka pegkeulii rin

(Isa 38:1‑8, 21‑22; 2 Kru 32:24‑26)

20¹Te seeye ne timpu, migderalu si Isikiyas wey egpatey e perem sikandin. Ne innendiyaan sikandin ni prupita Isayas ne anak ni Amus wey ingkahiyan, “Migkahi ka Magbebaye te upusi nud e himuwa ke nekey ka eggimuwen nu su kene kad e egkeulian te dalu nu, egpatey kad e.”

²Te pegkarineg ni Isikiyas dutu, diyad e sikandin migtangke te alad ne batu, wey mig-ampu te Magbebaye ne migkahi, ³“Sumsumana nu Magbebaye ne migmatinumanen a keykew te intiru ne pusung ku, wey inggimu ku ka meupiya diye te tangkaan nu.” Ne migpanaman-taman e migsinehew si Isikiyas.

⁴Te ware pad nakalihawang si Isayas diye te taliware te palasyu, impanengneng e sikandin te Magbebaye, ⁵“Libed ka diye ki Isikiyas, ne Hari te keet-etawan ku wey kahii nu sikandin te migkahi a se Magbebaye ne Manama, ka Manama te kaapuan din ne si Dabid, ‘Narineg ku ka peg-ampu nu wey nakita ku ka me luwe nu. Egbawian ku sikeykew wey hendiye ka te timplu te igkatelu ne aldew. ⁶Ne egtimulan ku pad te sapulu wey lalimma (15) ne leg-un ka umul nu. Egluwasen ku sikeykew wey ka seini ne siyudad puun te Hari te Asirya. Egpangabangan ku ka seini ne siyudad para te bantug ku wey para ki Dabid ne suluhuanen ku.’ ”

⁷Ne ingkahiyan ni Isayas si Isikiyas, “Pakua nu ka me suluhuanen nu te indekdek ne iggira eyew igpakepkep te buu nu, eyew egkeulian kad.”

⁸Ne mig-inse si Isikiyas ki Isayas, “Nekey ka palinneu ne egbawian a te Magbebaye wey egpekeendiya ad man-e te timplu rin te igkatelu ne aldew?”

⁹Ne migtabak si Isayas, “Hendei te seini se daruwa ne palinneu ka igkeupii nu ne igbehey te Magbebaye te pegpamalehet ne egtumanen din ka seini ne saad? Diye te haheran ne inggimu ni Hari Ahas, igkeupi nu naa ne egpabulus ka alung te sapulu ne sikal wey ke eg-isues naa te sapulu ne sikal?”

¹⁰Ne migtabak si Isikiyas, “Malemu ne egpabulus te sapulu ne sikal ka alung piru eghangyu a te magmahirap ne iyan se eg-isues ka alung te sapulu.”

¹¹Ne mig-ampu si prupita Isayas ne igpeisues te Magbebaye ka alung, wey impeisues din iya ka alung te sapulu ne sikal diye te haheran ne inggimu ni Ahas.

Ka me suluhuanen ne talagpangguhud puun te Babilunya

(Isa 39:1‑8)

¹²Te seeye ne timpu, migpeuyan te me sulat wey dasag diye ki Hari Isikiyas ka Hari te Babilunya ne si Mirudak-Baladan ne anak ni Baladan tenged su nakarineg sikandin te migderalu si Isikiyas. ¹³Ne in-elit-elit ni Isikiyas ka seeye se me suluhuanen wey impapitew rin kandan ka langun ne diye te baley ne limuranan din te karatuan ne pelata, bulawan, me peemut, mahal ne lana, me panganiban din, wey te duma pad ne me karatuan din. Warad iya nasame ne ware din ipakita kandan diye te baley rin wey ke diye naa te migharian din. ¹⁴Ne miggendiye si prupita Isayas te ki Isikiyas wey mig-inse, “Hendei egpuun seini se me suluhuanen wey nekey-a ka inlalag dan keykew?”

Ne migtabak si Isikiyas, “Diye sikandan migpuun te diriyui ne nasud ne Babilunya.”

¹⁵Ne mig-inse e man-e si Isayas, “Nekey ka nakita ran diye te palasyu nu?”

Ne migtabak si Isikiyas, “Nakita ran ka langun ne diye te palasyu ku. Warad iya minsan nekey ne ware dan nakita.”

¹⁶Ne ingkahiyan ni Isayas si Isikiyas, “Pammineha nu seini se lalag te Manama, ¹⁷^[xr]‘Egginguma ka timpu ne egkeuyan diye te Babilunya ka langun ne diye te palasyu nu, wey ka langun ne inlimud te kaap-apuan nu ne duen pad kuntee. Ne warad iya egkasame, kahi te Magbebaye. ¹⁸Ne egkarakep ka duma te me kabuhalan nu, wey egkengeyimu sikandan ne suluhuanen diye te palasyu te Hari te Babilunya.’ ”

¹⁹Migsuman-suman si Isikiyas ne due keupianan, wey ware karereetan ne egkeyitabu taheed te neuyag pad sikandin. Sikan naa ka migtabak sikandin, “Meupiya ka lalag te Magbebaye ne Manama ne ingguhud nu keddi.”

Ka katammanan ne peghari ni Isikiyas

(2 Kru 32:32‑33)

²⁰Ka duma pad ne guhuren meyitenged te peghari ni Isikiyas, wey ka meupiya ne neyimu rin, wey ka peggimu rin te limuranan te weyig wey te egbayaan te weyig, nasulat diye te Sulatanan te me Guhuren te me Hari te Huda. ²¹Ne migpatey e si Isikiyas wey insabal diye te insabalan ded te me kaap-apuan din. Ne si Manasis e ne anak din ka migsubal kandin mighari.

Ka peghari ni Manasis te Huda

(2 Kru 33:1‑20)

21¹Sapulu wey daruwa (12) ka idad ni Manasis te neyimu sikandin ne Hari. Ne mighari sikandin diye te Hirusalim te lalimma ne pulu wey lalimma (55) ne leg-un. Si Hapsiba ka ngaran te iney rin. ²^[xr]Mareet ka hinimuwan din diye te tangkaan te Magbebaye ne Manama iling te hinimuwan te keet-etawan ne impandeldel te Manama te ware pad ka me matig-Israil. ³Su impasasindeg din iabey ka me panubaran diye te me bubungan ne impandereetan te amey rin ne si Isikiyas. Migpeyimu man-e sikandin te me altar ne para ki Baal wey te me sungkaleg ne larawan ni Asira iling te hinimuwan ni Ahab ne Hari te Israil. Ne migsimba degma sikandin wey migpamakey te langun ne eglayag diye te langit. ⁴^[xr]Migpasasindeg pad man-e sikandin te me altar diye te timplu te Magbebaye, ka inged ne migkahi ka Magbebaye, “Kayi re egkabantug te Hirusalim ka ngaran ku.” ⁵Ne diye te daruwa ne lama te timplu te Magbebaye, migpeyimu sikandin te me altar te langun ne eglayag diye te langit. ⁶Ne minsan ka me anak din, intutung din isip igpanubad. Migpalintutuu man-e sikandin te manenagne, tumanuren, tahalambusen, wey timbusawen. Mareet ne subla ka inggimu rin diye te tangkaan te Magbebaye wey nabelu ka Magbebaye kandin. ⁷^[xr]Ne ka impeyimu rin ne sungkaleg ne larawan ni Asira, intahu din diye te timplu te Manama, ka timplu ne diye kahii te Magbebaye si Dabid wey ka anak din ne si Sulumun, “Egbantuhen a te ware egtamanan kayi te seini ne timplu wey te Hirusalim, ka inged ne in-alam ku puun te langun ne inged te Israil. ⁸Kene ku egpaaween ka me matig-Israil te seini ne tane ne imbehey ku te me kaap-apuan dan ke egtumanen dan ka langun ne me balaud ku, wey ka me tulumanen wey ka me suhu ne impanengneng ku kandan ki Muwisis.” ⁹Piru newuluan ni Manasis ka keet-etawan te Huda wey te Hirusalim ne eggimu te mareet, wey ka mareet ne inggimu ran labew pad ne mareet du te inggimu te me nasud ne indereetan te Magbebaye te ware pad ka me matig-Israil.

¹⁰Purisu, impakahi te Magbebaye ka me prupita rin, ¹¹“Lilinditi naan de iya ka hinimuwan ni Manasis ne Hari te Huda, malindit pad du te hinimuwan te me Amurihanen ne nangugpe te seini ne tane te timpu ne ware pad ka me kabuhalan ni Israil. Miggimu man-e sikandin te me larawan ne iyan egpuunan ne nakasale ka me matig-Huda. ¹²Sikan naa, sikeddiey ka Magbebaye ne Manama te Israil ka egdereet te Hirusalim wey te Huda, wey egkaaldek iya ka langun ne egpakarineg kayi. ¹³Egdusaan ku ka Hirusalim iling te pegdusa ku te Samarya wey te pamilya ni Hari Ahab. Eglinisan ku ka Hirusalim iling te peglu-lu te bilu te tangkaan wey peka te palatu. ¹⁴Eg-engkeran ku ka nasame ne keet-etawan ku wey igbehey ku sikandan diye te me kuntere dan. Egpangahawan sikandan wey egpanakawan te karatuan te langun ne me kuntere dan. ¹⁵Egkeyitabu seini kandan su mareet ma ka hinimuwan dan kayi te tangkaan ku wey impeyibelu a nikandan puun pad te peglihawang te kaap-apuan dan te Ihiptu taman kuntee.”

¹⁶Migdalanag diye te intiru ne Hirusalim ka langesa te ware sale ne me etew ne impangimatayan ni Manasis. Ware pad labet te sale ne neyimu rin diye te Huda ne iyan egpuunan ne nakasale ka me matig-Huda diye te tangkaan te Magbebaye.

¹⁷Ka duma pad ne guhuren meyitenged te peghari ni Manasis, wey ka langun ne neyimu rin, lagkes ka neyimu rin ne me sale, nasulat diye te Sulatanan te me Guhuren te me Hari te Huda. ¹⁸Ne migpatey si Manasis wey diye ilebeng te pinamulaan ne egngaranan te Usa ne marani te palasyu rin. Ne iyan migsubal kandin mighari si Amun ne anak din.

¹⁹Daruwa ne pulu wey daruwa (22) ka idad ni Amun te neyimu sikandin ne Hari. Ne mighari sikandin diye te Hirusalim te daruwa ne leg-un. Si Misulimit ne anak ni Hirus ne matig-Hutba ka iney rin. ²⁰Mareet ka hinimuwan ni Amun diye te tangkaan te Magbebaye iling te hinimuwan te amey rin ne si Manasis. ²¹Iling ded te inggimu te amey rin, insimba rin wey impamakey ka me diyus-diyus ne insimba te amey rin. ²²In-engkeran din ka Magbebaye ne Manama te kaap-apuan din, wey ware din ikula ka igkeupii te Manama.

²³Ne migplanu te mareet ki Amun ka me upisyal rin wey inggimatayan dan sikandin diye te palasyu rin. ²⁴Piru impangimatayan te keet-etawan te Huda ka langun ne miggimatey ki Hari Amun. Ne si Husiyas e ne anak din ka impasubal ran kandin paharia.

²⁵Ka duma ne neyitabu te peghari ni Amun wey ka langun ne neyimu rin, nasulat diye te Sulatanan te me Guhuren te me Hari te Huda. ²⁶Ne inlebeng si Amun diye te pinamulaan ne egngaranan te Usa, wey si Husiyas ne anak din ka migsubal kandin mighari.

Ka peghari ni Husiyas te Huda

(2 Kru 34:1‑2)

22¹^[xr]Walu pad ka idad ni Husiyas te migbunsud sikandin mighari. Ne mighari sikandin te Hirusalim te tatelu ne pulu wey sabeka (31) ne leg-un. Si Hidida ne anak ni Hadaya ne matig-Buskat ka iney rin. ²Meupiya ka hinimuwan din diye te tangkaan te Magbebaye ne Manama, wey mig-ikul sikandin te inggimu te kaapuan din ne si Dabid, wey eleg layun ka eggimuwen din.

Nakita ka libru ne insulatan te balaud

(2 Kru 34:8‑28)

³Te igkasapulu wey walu (18) ne leg-un te peghari ni Husiyas, impeendiye din te timplu si Sapan ne sikritari rin ne anak ni Asaliya wey apu ni Misulam. Ne ingkahiyan te Hari si Sapan, ⁴“Hendiye ka ki Hilkiyas ka Labew ne Talagpanubad wey ipaseel nu kandin ka seleppi ne nalimud te me Libita ne talagbantey te gumawan te timplu puun te me etew. ⁵Ne ibehey nu naa sika diye te me etew ne impiyalan ne egpangulu te peg-ayad-ayad te timplu te Magbebaye su eyew sikandan e ka e egbayad te me trabahanti ne mig-ayad-ayad wey migbalew-balew te timplu, ⁶te me panday, te me talagbebaley, wey te me masun. Ne ka duma ne seleppi, ipabeli nu te impanapsapsapan ne me batu wey kayu ne eggamiten te peg-ayad-ayad te timplu. ⁷^[xr]Ne kene nud e sikandan pamitawi te listaan te nahastuwan dan su egkasalihan ma sikandan.”

⁸Ne intuman iya ni Sapan ka ingkahi kandin te Hari. Ne ingguhuran e ni Hilkiyas ne Labew ne Talagpanubad si Sapan ne sikritari te Hari te migkahi, “Nakita ku ka baseen te Balaud diye te timplu te Magbebaye.” Ne imbehey e ni Hilkiyas seeye diye ki Sapan wey imbasa rin e seini. ⁹Ne miglibed e si Sapan diye te Hari wey ingguhuran din e te migkahi, “Ingkuwe e te me suluhuanen nu ka seleppi ne inlimud diye te timplu wey imbehey e diye te me etew ne impiyalan ne egpangulu te peg-ayad-ayad te timplu te Magbebaye.” ¹⁰Ne migkahi pad man-e sikandin, “Due imbehey keddi ni Hilkiyas ne libru.” Ne imbasa rin seini diye te tangkaan te Hari.

¹¹Te pegkarineg te Hari te nasulat te libru te balaud, inggisi din e ka insaluub din te pegkalaggew rin. ¹²Ne imbanasalan te Hari si Hilkiyas ne talagpanubad, si Ahikam ne anak ni Sapan, si Akbur ne anak ni Mikayas, si Sapan ne sikritari wey si Asayas ne suluhuanen din te migkahi, ¹³“Hipanew kew wey panginginse kew te Magbebaye para keddi wey para te langun ne keet-etawan te Huda meyitenged te me lalag ne nasulat te seini ne baseen. Nabelu-belu ka Magbebaye kanta tenged su ware tumana te kaap-apuan ta ka nasulat te seini ne baseen.”

¹⁴Purisu miggendiye si Hilkiyas, si Ahikam, si Akbur, si Sapan, wey si Asiyas, te sabeka ne prupita ne malitan ne si Hulda ne diye mig-ugpe te Hirusalim. Si Hulda asawa ni Salum ne anak ni Tikbas, ne anak ni Harhas. Si Salum ka talagbantey dengan te me manggad diye te timplu wey ke me manggad naa te Hari. Ne ingguhuran dan e si Hulda te tuyu dan. ¹⁵Ne ingkahiyan sikandan ni Hulda, “Guhuri niyu ka etew ne migpeendini kaniyu te seini ka ingkahi te Magbebaye, ka Manama te Israil, ¹⁶‘Egdereetan ku ka seini ne inged wey ka nangugpe kayi. Igpaneem-neem ku kandan ka langun ne lalag ne nasulat diye te baseen ne imbasa diye te Hari te Huda. ¹⁷Su in-engkeran e ma nikandan wey migpanubad e sikandan diye te me diyus-diyus. Nalangetan a tenged te immangimu ran. Purisu igpaneem-neem ku te seini ne inged ka langet ku ne mangune-kune wey ware egpakabalabag keddi. ¹⁸Piru pangguhuri niyu ka Hari te Huda ne migpeendini kaniyu eyew te pegpanginginse te Magbebaye te seini ka inlalag te Magbebaye, ka Manama te Israil meyitenged te me lalag ne narineg din: ¹⁹‘Puun su nekegsendit ke ma wey migpariralem ka te pegkeetew nu kayi te tangkaan ku te pegkarineg nu te pegbebantak ku te seini ne inged wey te nangugpe kayi, wey inggisi nu ka insaluub nu tenged te pegkalaggew nu, wey migsinehew ka kayi te tangkaan ku, egpamminehen ku ka peg-ampu nu. ²⁰Purisu, taheed te neuyag ke pad, kene ku igpeyinguma ka mareet ne ingkahi ku meyitenged te seini ne inged; kene nu egkakita ka karereetan ne igpeuyan ku te seini ne inged, wey egpatey ka ne malinawen duma te me kaap-apuan nu.’ ” Ne ingguhuran dan e ka Hari te tabak ni Hulda.

Ware migsimba si Hari Husiyas te me diyus-diyus

(2 Kru 34:3‑7, 29‑33)

23¹Ne impeumew ni Hari Husiyas ka langun ne igbuyag te Huda wey te Hirusalim. ²Ne miggendiye sikandan te timplu te Magbebaye duma te langun ne keet-etawan te Huda wey te Hirusalim, mabantug ma wey se lerew lagkes ka me talagpanubad wey ka me prupita. Ne diye te timplu, imbasa ni Husiyas diye te tangkaan dan ka langun ne nasulat te baseen te kasabutan te Manama ne nakita diye te timplu te Magbebaye. ³Ne migsasindeg si Hari Husiyas diye te lenged te sungkaleg eyew egpakakita ka langun kandin wey migpahunlibet sikandin ne egtumanen din te intiru ne pusung din wey te gimukud din ka me suhu te Magbebaye, me tulumanen, wey me balaud ne nasulat diye te baseen. Te iling kayi ne paahi, inlig-en te Manama ka paahi diye te kasabutan ne nasulat te seini ne baseen. Migsaad degma ka me etew ne egtuman te kasabutan te Manama.

⁴Nataman, insuhu te Hari si Hilkiyas ka labew ne talagpanubad duma te me talagpanubad ne sinalihan din, wey seeye se me talagtameng te gumawan te timplu ne igpalihawang ka langun ne inggamit te pegsimba ki Baal, ki Asira ne diyus-diyus, wey te langun ne bituen diye te aw-awangan. Ne intutung din langun seini diye te lihawangan te Hirusalim, diye te marani te napu te Kidrun wey impeuyan din ka igmuk diye te Bitil. ⁵Ne impaawe din degma ka me talagpanubad te me diyus-diyus. In-alam sikandan dengan te me Hari te Huda eyew egtutung te insinsu diye te me panubaran diye te me bubungan diye te me lungsud te Huda wey palingut te Hirusalim. Sikandan ka migtutung te me insinsu ne ighalad ki Baal, diye te aldew, te bulan, wey te langun ne me bituen wey te me punduk kayi. ⁶Ne impalihawang din ka sungkaleg ne larawan ni Asira diye te timplu te Magbebaye, wey in-uyan diye te lihawangan te siyudad te Hirusalim, diye te napu te Kidrun. Ne diye dan silabi seini taman te neigmuk e, ne in-uyan dan e ka igmuk diye te lebenganan te kene ne me inila ne me etew wey diye dan e isawed. ⁷Ne impangguhus din pad man-e ka me ugpaanan te me lukes ne egpamelegye te lawa ran ne diye te timplu te Magbebaye. Ne diye egmangimu ka me malitan te me kumbale ne para te diyus-diyus ne si Asira. ⁸Ne impaawe ni Husiyas ka langun ne me talagpanubad diye te Huda wey impeendiye din e te Hirusalim. Ne impahuhus din ka me panubaran diye te me bubungan ne egtutungan te me talagpanubad te me insinsu, puun te Giba peendiye te Birsiba. Impangguhus din man-e ka me panubaran ne diye te gumawan ne impangimu ni gubirnadur Huswi. Ka sika ne gumawan, egkakita dapit te igkahibang ke egseled ki te siyudad. ⁹Ne ware tuhuti ne egpamakey diye te altar te Magbebaye ne diye te Hirusalim ka me talagpanubad ne migpamakey te me panubaran diye te me bubungan. Piru intuhutan ded sikandan ne egkeen te paan ne ware patulin duma te me duma ran ne me talagpanubad.

¹⁰Ne migsuhu si Husiyas ne igpahuhus ka me altar te Tupit ne diye te inged ne Bin-Hinum, eyew warad e egpakatutung te anak dan isip igpanubad ki Muluk. ¹¹Ne impaawe din man-e ka me larawan te me kudde ne inhalad te me Hari te Huda isip pegsimba te aldew, wey impasilaban din ka me karwahi ne inhalad ded iya man-e. Diye nakatetahu sika langun te lama te timplu ne marani te ugpaan ni Natan-Milik ne ahalen ne upisyal te palasyu. ¹²Ne impahuhus din degma ka me altar diye te atep, diye te ampew ne sinabeng ni Ahas ne impeyimu dengan te me Hari te Huda. Minsan ka daruwa ne altar ne diye te lama te timplu te Magbebaye ne impeyimu ni Manasis, impalupet din seini wey indegpak diye te napu te Kidrun. ¹³Ne impahuhus ni Hari Husiyas ka me panubaran diye te me bubungan ne diye te igsile te Hirusalim, wey ka diye te igkakawanan ne balabahan te Bubungan te Ulibu ne inggimu ni Hari Sulumun, eyew te pegsimba te diyus-diyus te me matig-Sidun ne si Astarti, wey te diyus-diyus te me matig-Muwab ne si Kamus, wey te diyus-diyus te me matig-Amun ne si Muluk. ¹⁴Ne impalupet din degma ka me matulus kun ne sungkaleg ne me batu wey sungkaleg ne larawan ni Asira, wey impepanahuan din e te me tul-an te me etew ka immasasindehan kayi.

¹⁵Ne kene ne sikan de, impahebe degma ni Husiyas ka altar ne panubaran ne impeyimu ni Hirubuwam ne anak ni Nibat diye te bubungan te Bitil, ne iyan egpuunan ne nakasale ka keet-etawan te Israil. Insilaban din seeye ne altar wey inlupet din e. Insilaban din degma ka sungkaleg ne larawan ni Asira. ¹⁶Te peglangu-langu ni Husiyas, nakita rin ka me lebeng diye te bubungan, ne impakuwa rin ka me tul-an wey intutung din diye te halaran. Te iling due ne paahi, natuman ka impalalag te Magbebaye te prupita ne egguhusen din ka altar te timpu te migsasindeg si Hirubuwam diye te altar te timpu te pista. Te peglangu-langu ni Hari Husiyas, nakita rin ka lebeng te prupita ne migtagne kayi. ¹⁷Ne mig-inse si Husiyas, “Hentew-a lebeng te sika?”

Ne migtabak ka me etew ne matig-siyudad te Bitil, “Lebeng sika te prupita te Magbebaye ne matig-Huda. Sikandin ka migpanagne te seini se inggimu nu kuntee ne pegdereet te me altar kayi te Bitil.”¹⁸Ne migkahi si Husiyas, “Kene niyu hilabeti ka lebeng din!”

Purisu ware dan e hilabeti ka me tul-an din wey ka me tul-an te duma rin ne prupita ne matig-Samarya.¹⁹Ne impahuhus din pad man-e ka me panubaran diye te me bubungan diye te me siyudad te Samarya ne inggimu te me Hari dengan te Israil ne iyan egpuunan ne nabelu ka Magbebaye. Ne iling ded ka inggimu ni Husiyas te sika ne siyudad te inggimu rin diye te Bitil. ²⁰Ne migpangimatayan din diye te panubaran diye te me bubungan ka langun ne me talagpanubad te me diyus-diyus, wey impanutung din diye ka me tul-an te me etew. Nataman, mig-uli e sikandin diye te Hirusalim.

Ka pegsahakeen te Peglihad te Panisingan

(2 Kru 35:1‑19)

²¹Ne ingkahiyan ni Hari Husiyas ka langun ne etew, “Egsahakeen ki te Peglihad te Panalihan te Magbebaye ne Manama ta, sumale te nasulat diye te libru ne insulatan te kasabutan te Manama.” ²²Puun te timpu ne iyan pad migmandu te Israil ka me talewukum, taman te timpu e te me Hari te Israil wey Huda, ware de due iling dutu ne Sahakeen te Peglihad te Panalihan. ²³Piru neyimu seeye se Sahakeen te Peglihad te Panalihan te Manama diye te Hirusalim te igkasapulu wey walu (18) ne leg-un te peghari ni Husiyas.

Ka duma pad ne inggimu ni Hari Husiyas

²⁴Ne kene ne sikan de, impaawe e man-e ni Husiyas seeye se egpakiglalag te me gimukud, ka me manenagne, wey impandegpak din ka me diyus-diyus ne diye te me baley, wey ka duma pad ne me diyus-diyus, wey ka langun ne mallindit ne insimba te me etew. Impangawe din ka langun ne iling due diye te Hirusalim wey ka duma pad diye te Huda. Inggimu sika ni Husiyas eyew te pegtuman te me balaud ne nasulat diye te libru ne nakita ni Hilkiyas ne talagpanubad diye te timplu te Magbebaye. ²⁵Ne warad Hari ne egpekeiling kandin ne migpamakey te Magbebaye te intiru ne pusung din, te gimukud din, wey te langun ne keseg din. Intuman din ka langun ne balaud ni Muwisis, wey warad lein ne Hari ne nekewun-a wey ke nakasinundul naa ne nekeiling kandin.

²⁶Piru minsan pad due, nabelu-belu ded iya ka Magbebaye te Huda puun te hinimuwan ni Manasis ne nakapabelu kandin. ²⁷Purisu migkahi ka Magbebaye, “Eg-engkeran kud ka Huda iling te peg-engked ku te Israil. Eg-engkeran kud degma ka in-alam ku ne siyudad ne Hirusalim wey ka timplu ne egkahiyen ku ne, ‘diya a egsayaa.’ ”

²⁸Ne ka duma ne neyitabu te peghari ni Husiyas wey ka langun ne neyimu rin, nasulat diye te Sulatanan te me Guhuren te me Hari te Huda. ²⁹Taheed te si Husiyas pad ka Hari te Huda, miggendiye te weyig ne Iyupratis si Niku ne Hari te Ihiptu, eyew egbulig te Hari te Asirya. Ne miggendiye si Hari Husiyas duma te me sundalu rin eyew te pegbubunu ki Niku. Piru neyimatayan sikandin ni Hari Niku te nekeglambag sikandan diye te Migidu. ³⁰Ne in-uyan e te me sundalu rin ka lawa rin ne impeuntud te karwahi peendiye te Hirusalim wey insabal ran e sikandin diye te sabalanan ne in-andam din. Ne si Huwakas^[fn] e ne anak din ka in-alam te me etew ne Hari subal kandin.

Ka peghari ni Huwakas te Huda

(2 Kru 36:2‑4)

³¹Daruwa ne pulu wey tatelu (23) ka idad ni Huwakas te neyimu sikandin ne Hari, wey mighari sikandin diye te Hirusalim te tatelu re ne bulan. Si Hamutal ne anak ni Hirimiyas ne matig-Libna ka iney rin. ³²Mareet ka hinimuwan din diye te tangkaan te Magbebaye, iling te hinimuwan te kaap-apuan din. ³³Ne indakep sikandin ni Niku ne Hari te Ihiptu wey imprisu diye te Ribla ne sakup te nasud te Hamat, eyew kene sikandin egpakahari diye te Hirusalim. Ne immultaan ni Niku ka me matig-Huda te tatelu ne libu wey hep-at ne gatus (3,400) ne kilu ne pelata, wey tatelu ne pulu wey hep-at (34) ne kilu ne bulawan. ³⁴Ne inggimu ni Niku ne Hari si Iliyakim diye te Huda subal te amey rin ne si Husiyas. Ne inliwanan ni Niku ka ngaran ni Iliyakim te Huwakim. Te peglibed ni Niku diye te Ihiptu, induma rin si Huwakas wey diyad e sikandin migpatey. ³⁵Ne imbehey ni Huwakim ka me pelata wey bulawan diye te Hari te Ihiptu ne si Niku. Piru impabayad ni Hari Huwakim ka me etew te buhis sumale te kaluag te tane dan wey karakel te karatuan dan, eyew egpakabayad sikandin te buhis ne imbuyu ni Niku.

Ka pegahri ni Huwakim te Huda

(2 Kru 36:5‑8)

³⁶Daruwa ne pulu wey lalimma (25) ka idad ni Huwakim te neyimu sikandin ne Hari, wey mighari sikandin diye te Hirusalim te sapulu wey sabeka (11) ne leg-un. Si Sibida ne anak ni Pidayas ne matig-Ruma ka iney rin. ³⁷Mareet ka hinimuwan din diye te tangkaan te Magbebaye su mig-ikul sikandin te hinimuwan te me kaap-apuan din.

24¹Te timpu te peghari ni Huwakim te Huda, inlusuran sikandin ni Nibukadnisar ne Hari te Babilunya, wey nasakup sikandin ni Nibukadnisar te tatelu ne leg-un. Piru nataman, migribildi e sikandin te Hari te Babilunya. ²Ne impalusuran te Magbebaye ne Manama si Huwakim te me sundalu ne me matig-Kaldiya, me matig-Sirya, me matig-Muwab wey me matig-Amun eyew te pegdereet te Huda sumale te inlalag te Magbebaye pinaahi te me suluhuanen din ne me prupita. ³Neyitabu seeye te Huda puun te suhu te Magbebaye, eyew egkahule ka me matig-Huda tenged te sale ne neyimu ni Hari Manasis, ⁴wey tenged man-e te impangimatayan din ne me etew ne ware sale, kenad iya egpakapasaylu ka Magbebaye ki Manasis.

⁵Ka duma pad ne guhuren te peghari ni Huwakim wey ka langun ne neyimu rin, nasulat diye te Sulatanan te me Guhuren te me Hari te Huda. ⁶Ne nataman migpatey e si Huwakim, wey si Huwakin e ne anak din ka migsubal kandin mighari.

⁷Ne warad e mig-abey miglusud ka Hari te Ihiptu tenged su naahew e te Hari te Babilunya ka langun ne tane te Ihiptu ligkat diye te Weyig ne Nilu taman diye te Weyig ne Iyupratis.

Ka peghari ni Huwakin te Huda

(2 Kru 36:9‑10)

⁸Sapulu wey walu (18) ka idad ni Huwakin te neyimu sikandin ne Hari, wey mighari sikandin diye te Hirusalim te tatelu re ne bulan. Si Nihusta ne anak ni Ilnatan ne matig-Hirusalim ka iney rin. ⁹Mareet ka hinimuwan ni Huwakin diye te tangkaan te Magbebaye iling te inggimu te amey rin.

¹⁰Te seeye ne timpu, miglusud ka me sundalu ni Hari Nibukadnisar diye te Hirusalim wey inlingutan dan ka siyudad. ¹¹Ne miggendiye si Nibukadnisar te Hirusalim taheed te inlingutan seeye te me sundalu rin. ¹²Ne miggural e si Huwakin diye ki Nibukadnisar duma te iney rin, te me upisyal rin, wey me sundalu rin, lagkes seeye se me upisyal te palasyu. Igkawalu ne leg-un seeye te peghari ni Nibukadnisar te pegpaprisu rin ki Huwakin. ¹³Ne impanguyan ni Nibukadnisar diye te Babilunya ka langun ne me kasangkapan diye te timplu te Magbebaye wey ka diye te palasyu. Impamese din degma ka langun ne impeyimu dengan ni Hari Sulumun ne me kasangkapan ne bulawan diye te timplu. Neyitabu seini sumale te ingkahi te Magbebaye. ¹⁴Impandakep din man-e ka langun ne matig-Hirusalim, ka langun ne me upisyal wey ka me mabbulut ne me sundalu. Ne migginguma te sapulu ne libu (10,000) ka naddakep, lagkes ka me due katuenan te pegbebaley, wey ka me mannayab. Iyan naan de nahaat ka egkaayu-ayu e ne subla.

¹⁵Ne in-uyan e ni Nibukadnisar si Huwakin diye te Babilunya, minsan ka iney rin, ka me asawa rin wey ka me upisyal rin. Apil degma ka me upisyal te nasud. ¹⁶In-uyan din man-e ka pitu ne libu (7,000) ne mabbulut ne me sundalu, wey senge-libu (1,000) ne me etew ne dakel se katuenan te minsan nekey re iya, lagkes ka me mannayab. Langun dan ne makeseg wey eleg ne egkeyimu ne sundalu.

¹⁷Ne ka anggam ni Huwakin ne si Mataniyas, iyan inggimu ni Nibukadnisar ne Hari subal ki Huwakin, wey inliwanan ni Nibukadnisar ka ngaran ni Mataniyas te Sidikiyas.

Ka peghari ni Sidikiyas te Huda

(2 Kru 36:11‑12; Hir 52:1‑3a)

¹⁸Daruwa ne pulu wey sabeka (21) ka idad ni Sidikiyas te neyimu sikandin ne Hari, wey mighari sikandin diye te Hirusalim te sapulu wey sabeka (11) ne leg-un. Si Hamutal ne anak ni Hirimiyas ne matig-Libna ka iney rin. ¹⁹Ne mareet ded degma ka hinimuwan ni Hari Sidikiyas diye te Magbebaye ne Manama, iling te langun ne hinimuwan ni Hari Huwakim. ²⁰Purisu nalangetan amana ka Magbebaye ne Manama te keet-etawan te Hirusalim wey te Huda, wey indeldel rin e sikandan.

Nataman migribildi e si Sidikiyas ki Nibukadnisar ne Hari te Babilunya.

Ka pegkatalu te Hirusalim

25¹Purisu te igkasapulu (10) ne aldew te igkasapulu (10) ne bulan te igkasiyam ne leg-un te peghari ni Sidikiyas, inlusuran e ni Nibukadnisar ne Hari te Babilunya ka Hirusalim. Migkekampu sikandan diye te lihawangan te siyudad, wey inlingutan dan tamunduwi te tane ka matikang wey makepal ne batu ne alad te Hirusalim eyew egpakaseled sikandan. ²Inlingutan dan ka siyudad taman te igkasapulu wey sabeka (11) ne leg-un te peghari ni Sidikiyas. ³Te igkasiyam ne aldew te igkeep-at ne bulan te seeye ded ne leg-un, nakasalerep e te bitil ka me etew te Hirusalim. ⁴Ne nataman nahebe e te me sundalu te me matig-Babilunya ka matikang wey makepal ne batu ne alad te siyudad. Purisu migpallahuy e si Sidikiyas duma te langun ne sundalu rin te timpu te marusilem minsan inlingutan e te me matig-Babilunya ka siyudad. Diye sikandan migbaye te gumawan ne elat-elat te daruwa ne alad te siyudad, marani te pinamulaan te Hari, wey miggendiyad e sikandan te Araba. ⁵Piru inlupug sikandan te me sundalu te Babilunya, wey neumaan iya sikandan diye te napu te Hiriku. Ne in-engkeran e si Hari Sidikiyas te me sundalu rin ne nenekegsuwey-suwey. ⁶Ne indakep dan e si Hari Sidikiyas wey in-uyan dan e diye ki Hari Nibukadnisar ne diye te siyudad te Ribla ne sakup te nasud te Hamat. Ne diye, inggukuman e sikandin ni Hari Nibukadnisar. ⁷Ne impeyimatayan e ni Nibukadnisar ka me lukes ne anak ni Sidikiyas diye te tangkaan din. Ne impakulewut e ni Nibukadnisar ka mata ni Sidikiyas. Ne impabaku e sikandin te keddina wey in-uyan e diye te Babilunya.

Ka pegkahuhus te timplu

(Hir 52:12‑33)

⁸Te igkapitu ne aldew te igkalimma ne bulan te igkasapulu wey siyam (19) ne leg-un te peghari ni Nibukadnisar te Babilunya, nakaseled e te Hirusalim si Nibusaradan ne pangulu te me talagbantey te Hari te Babilunya. ⁹Ne insilaban din e ka timplu te Magbebaye ne Manama, ka palasyu te Hari, lagkes ka langun ne baley diye te Hirusalim, wey ka me baley te inila ne me etew te Hirusalim. ¹⁰Ne impangguhus e te me sundalu rin ka me matikang wey makepal ne batu ne alad te siyudad. ¹¹Ne impandakep e ni Nibusaradan ka me etew ne nenasame diye te siyudad, ka nenasame ne mangngateu ne me trabahanti, lagkes ka me sundalu ne miggural e te me sundalu te Hari te Babilunya. ¹²Piru immanggaat din de diye te Huda ka duma ne subla ne egkaayu-ayu, eyew sikandan ka egtanggu te me parasan wey te me kamet.

¹³Ne ingguhus te me matig-Babilunya ka daruwa ne sungkaleg ne me burunsi diye te timplu, ka burunsi ne kerumata, wey ka pelenggana ne burunsi ne egngaranan te “Ka Dahat”. Ne impanguyan dan e seini langun diye te Babilunya. ¹⁴Impanguyan dan ka me kuren ne inggimu puun te tane, me pala, ka igpanempug te pebilu te sulu, me yahung, me ubab, wey ka langun ne kasangkapan ne burunsi ne inggamit diye te timplu. ¹⁵Impanguyan dan man-e ka langun ne bulawan wey pelata ne me kasangkapan, lagkes e ka me yahung wey ka duma pad ne egkahamit ne egtahuan te baha. ¹⁶Ne kenad egkatimbang tenged te kabehat ka daruwa ne burunsi ne sungkaleg diye te timplu, ka dakel ne pelenggana ne egngaranan te, “Ka Dahat”, wey ka kerumata ne inggamit te peglaglag te weyig. Ka sika langun, impeyimu dengan ni Hari Sulumun para te timplu te Magbebaye ne Manama. ¹⁷Nekeg-iling ka daruwa ne sungkaleg, su ka tagse sabeka, walu ne mitrus se kalayat, wey ka ulu-ulu ne burunsi, sabeka wey liware ne mitrus se kalayat. Ne impalingutan seini te dayan-dayan ne neelin ne burunsi, ne impeiling te prutas ne egngaranan te granada.

Impandakep ka me Hudiyu wey impanguyan diye te Babilunya

(Hir 52:24‑27)

¹⁸Ne impandakep man-e ni Nibusaradan ensi Sirayas ne Labew ne Talagpanubad, si Supuniyas ne sinalihan ni Sirayas, wey ka tatelu ne upisyal te timplu. ¹⁹Ne indakep din degma ka upisyal te me sundalu, wey ka lalimma ne talagtambag te Hari ne diye pad te siyudad, wey ka sikritari te upisyal ne impiyalan te pegpanlista te me etew ne egsundaluwen, wey ka duma pad ne hen-em ne pulu (60) ne me etew ne nakita diye te siyudad te Hirusalim. ²⁰Ne impanguyan sikandan langun ni Nibusaradan diye te Hari te Babilunya ne diye te Ribla. ²¹Ne impahumian sikandan te Hari te Babilunya wey impeyimatayan e.

Purisu naddakep wey neuyan e ka keet-etawan te Huda peendiye te lein ne me nasud.

Ka gubirnadur diye te Huda ne si Gidalyas

(Hir 40:7‑9; 41:1‑ 41:1‑3)

²²Ne inggimu ni Hari Nibukadnisar si Gidalyas ne gubirnadur te me etew ne nahaat diye te Huda. Anak sikandin ni Ahikam ne apu ni Sapan. ²³Te pegkarineg te langun ne upisyal te me sundalu te seeye ne guhuren, miggendiyad e sikandan te Mispa ka egpakigkita ki Gidaliyas. Sikandan ensi Ismail ne anak ni Nitaniyas, si Diyuhanan ne anak ni Kariyas, si Sirayas ne anak ni Tanhumit ne matig-Nitupa, wey si Hasaniyas ne matig-Maaka duma te langun ne etew ran. ²⁴Ne migpahunlibet si Gidaliyas ne migkahi kandan, “Kene kew kaaldek te me upisyal te me matig-Babilunya. Telen kew e kayi wey paruma-ruma kew te Hari te Babilunya, wey ware mareet ne egkeyitabu kaniyu.” ²⁵Piru te igkapitu ne bulan te seeye ded ne leg-un, si Ismail ne anak ni Nitaniyas wey apu ni Ilisama ne karumaan te pamilya te Hari, miggendiye te Mispa duma te sapulu (10) ne etew rin eyew te peggimatey ki Gidalyas wey te me Hudiyu wey me matig-Babilunya ne duma rin diye. Ne neyimatayan dan iya sikandan. ²⁶Ne puun due, migpamallahuy e diye te Ihiptu ka langun ne me matig-Israil, me meyaman ma wey se egkengaayu-ayu duma te me upisyal te me sundalu su nenaaldek sikandan ne egsulian te me matig-Babilunya.

Ka pegpalihawang ki Huwakin puun te prisuwan

(Hir 52:31‑34)

²⁷Te igkatatelu ne pulu wey pitu (37) ne leg-un te pegkarakepi ki Huwakin ne Hari te Huda, neyimu e ne Hari te Babilunya si Ibil-Mirudak. Te an-anayan ne leg-un te peghari din, impalihawang din e si Huwakin. Neyitabu seini te igkadaruwa ne pulu wey pitu (27) ne aldew te igkasapulu wey daruwa (12) ne bulan. ²⁸In-upianan ni Ibil-Mirudak si Huwakin, wey imbehayan din te dakel ne katungdanan du te duma ne me Hari ne indakep degma wey in-uyan diye te Babilunya duma kandin. ²⁹Ne warad e migsaluub si Huwakin te kumbale din te pinirisu, wey eglagpu e sikandin te Hari ne egkeen tagse aldew. ³⁰Ne tagse aldew te manekal pad sikandin, egbehayan sikandin te Hari te Babilunya te langun ne ingkeilangan din.

Footnotes

5:17 anak seini te asnu wey te kudde.

6:30 Iyan igpasabut kayi ka meitem wey egdehes ne manggad ne inggimu puun te bulbul te kambing ne igsaluub te timpu te peglungku wey ke eg-inniyug naa te sale.

13:13 Igkarangeb seini ne Hirubuwam.

14:16 Igkarangeb seini ne Hirubuwam.

14:23 Lein degma seini ne Hirubuwam.

15:1 Igkarangeb seini ne Hirubuwam.

15:1 Te Hibruwanen: Asariyas ne iyan ka lein ne paahi te pegsulat te ngaran ne Usiyas.

17:21 Te Hibruwanen: impegsuwey te Magbebaye ka migharian te Israil puun te baley ni Dabid.

19:15 Ka kirubin, sabeka ne klasi te panalihan ne egpekeiling te mananap ne due pakpak wey belad.

19:31 Sakup te Hirusalim ka Bubungan ne Siyun.

23:30 Ikarangeb seini ne Huwakas.

Matigsalug Manobo Bible

Ka peglegpad te Manama ki Hari Ahasiyas

Ka pegbatun ki Ilyas diye te langit

Ka peggira te Israil wey te Muwab

Ka pegbulig ni Ilisyu te egkaayu-ayu ne balu

Ka peg-uyag ni Ilisyu te anak te meyaman ne malitan

Ka pegkabawii ni Naaman

Ka pegkatalu te me sundalu te Sirya

Ka peglusud te Sirya te Samarya

Ka peglibed te malitan ne matig-Sunam

Miggimatayan ni Hasail si Bin-Hadad

Ka peghari ni Hihuram te Huda

Ka peghari ni Ahasiyas te Huda

Ka peg-alam ki Hihu ne eghari te Israil

Ka peggimatey ki Huram wey ki Ahasiyas

Ka peggimatey ki Rayna Hisibil

Impangimatayan ka me kabuhalan ni Ahab

Impangimatayan ka me karumaan ni Ahasiyas

Impangimatayan ka langun ne karumaan ni Ahab